Навіны

Старшыня Парламенцкай асамблеі Савета Еўропы (ПАСЕ) Тэадарас Русопулас “глыбока занепакоены знікненнем” спікера Каардынацыйнай рады (КР) Анжалікі Мельнікавай і яе дачок, вынікае з заявы на сайце ПАСЕ.

“Рэжым [Аляксандра] Лукашэнкі мае доўгую гісторыю выкарыстання рэпрэсій і запалохвання сваіх апанентаў, і кожнае такое знікненне выклікае сур’ёзную заклапочанасць”, — падкрэсліў ён.

Паводле слоў Русопуласа, Мельнікава — “адважны прыхільнік свабоднай і дэмакратычнай Беларусі”. У складзе “гістарычнай першай прадстаўніцкай дэлегацыі беларускіх дэмакратычных сіл у Асамблею”, нагадаў кіраўнік ПАСЕ, “яна выступіла ў студзені 2025 года, дзе адкрыта казала пра жорсткасць і рэпрэсіі рэжыму”.

“Я далучаюся да генеральнага дакладчыка ПАСЕ па пытанні аб дэмакратычнай Беларусі Рышарда Петру ў яго закліку да любога, хто мае інфармацыю пра месцазнаходжанне Анжалікі Мельнікавай і яе дачок, неадкладна звярнуцца ў польскія спецслужбы”, — адзначыў старшыня асамблеі.

Раней Петру заявіў, што знікненне Мельнікавай і яе дачок — гэта “шакуючая навіна”.

“Рэжым Лукашэнкі рэгулярна выкарыстоўвае тэрор супраць сваіх апанентаў. Таму кожнае знікненне актывіста апазіцыі павінна выклікаць трывогу”, — падкрэсліў ён.

30 сакавіка стала вядома, што ў КР створана працоўная група па высветленні абставін, звязаных са знікненнем спікера.

Пра тое, што Мельнікава не на тэрыторыі Польшчы і не выходзіць на сувязь з 25 сакавіка, “Позірку” паведаміла 28 сакавіка прэс-служба лідара фракцыі КР “Каманда Латушка і рух “За Свабоду”, намесніка кіраўніка Аб’яднанага пераходнага кабінета Паўла Латушкі.

“Мы спадзяемся на лепшае, але разумеем, што першыя асобы дэмакратычных сіл Беларусі з’яўляюцца прыярытэтнымі мэтамі спецслужбаў рэжымаў у Беларусі і Расіі. Мной афіцыйна пададзеная заява ў праваахоўныя органы Польшчы аб знікненні спікеркі КР Анжалікі Мельнікавай. Па просьбе праваахоўных органаў дадзеная інфармацыя не разгалошвалася. Мы будзем інфармаваць аб развіцці сітуацыі па ўзгадненні з праваахоўнымі органамі Польшчы”, — сказаў Латушка.

У СМІ з’явілася інфармацыя пра тое, што Мельнікава самастойна выляцела з Польшчы, як заяўлялася, у Вялікабрытанію, “пасля чаго яе след згубіўся”. Медыя таксама адзначылі, што невядома, дзе яе дочкі (6 і 12 гадоў).

Паўнамоцтвы кіраўніка КР часова перайшлі да віцэ-спікера Станіславы Гліннік — “у сувязі з немагчымасцю” Мельнікавай “выконваць свае абавязкі”.

Раніцай 29 сакавіка прэс-сакратар міністра ўнутраных спраў і адміністрацыі Польшчы Яцэк Дабжыньскі паведаміў, што польскія службы “атрымалі інфармацыю пра тое, што прадстаўнікі Каардынацыйнай рады Беларусі ўжо некалькі дзён не могуць звязацца са старшынёй рады Анжалікай Мельнікавай”.

“Згодна з данымі польскіх і партнёрскіх службаў, гэтая асоба знаходзілася па-за межамі Польшчы на ​​працягу многіх тыдняў. Польскія службы будуць падтрымліваць дзеянні службаў іншых краін і Каардынацыйнай рады Беларусі для высвятлення месцазнаходжання спадарыні Мельнікавай”, — напісаў ён на сваёй старонцы ў сацыяльнай сетцы Х.

29 і 30 сакавіка Латушка са спасылкай на польскіх праваахоўнікаў паведаміў, што пошукі актыўна вядуцца, але навін пакуль няма.

Архіўнае відэа:  Сенат Польшчы / Стоп-кадр: "Позірк"

Крыніца: "Позірк"

Коратка:

• сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі застаецца крытычна цяжкай і характарызуецца працягам рэпрэсій у дачыненні да ўдзельнікаў пратэстаў 2020 года, апанентаў кіруючага рэжыму і іншадумцаў;

• нягледзячы на намаганні ўладаў па захаванні ў таямніцы маштабаў адміністрацыйных і крымінальных рэпрэсій, у ПЦ "Вясна" працягваюць паступаць звесткі аб штодзённых затрыманнях, крымінальных і адміністрацыйных рэпрэсіях па палітычных матывах;

• агулам "Вясне" вядома пра больш чым 6 830 асуджаных (у тым ліку 33 накіраваных на прымусовае псіхіятрычнае лячэнне) па палітычна матываваных крымінальных справах з 2020 года;

• нягледзячы на тое, што з калоній была вызвалена частка палітвязняў у сувязі з адбыццём тэрміну і ў парадку памілавання, іх колькасць застаецца крытычна высокай: на 1 красавіка 2025 года ў Беларусі ў месцах пазбаўлення волі знаходзіліся 1208 палітвязняў (з іх 156 – жанчыны), за месяц праваабарончая супольнасць прызнала такімі 20 чалавек і запатрабавала рэабілітацыі 91 былога палітвязня, аб пазбаўленні волі якіх стала вядома ўжо пасля вызвалення; усяго з траўня 2020 года рашэнні аб прызнанні палітвязнямі прымаліся ў дачыненні да больш чым 3 870 чалавек. 2 671 чалавек, з якіх 568 – жанчыны, ужо знаходзяцца на волі ў сувязі з адбыццём тэрміну, вызваленнем ад пакарання або ў сувязі са зменай меры стрымання;

• у сакавіку праваабаронцы падвялі вынік крымінальнага пераследу за люты: прынамсі 156 чалавек былі асуджаныя за месяц, з іх 114 – мужчыны, 42 – жанчыны. Яшчэ пяць чалавек былі асуджаныя ў рамках спецыяльнай вытворчасці;

• сябры ПЦ "Вясна": лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі, віцэ-прэзідэнт Міжнароднай федэрацыі за правы чалавека (FIDH) Валянцін Стэфановіч, а таксама Уладзімір Лабковіч, Марфа Рабкова, валанцёр Андрэй Чапюк, а таксама праваабаронца Наста Лойка, асуджаныя да пазбаўлення волі, працягваюць утрымліваюцца ў зняволенні;

• працягваюцца адвольныя затрыманні грамадзян за рэалізацыю сваіх грамадзянскіх правоў; у сакавіку 2025 года "Вясна" зафіксавала 209 выпадкаў палітычна матываваных рэпрэсій (у тым ліку затрыманні, ператрусы і г.д.), якія вынікаюць з крымінальнага і адміністрацыйнага пераследу, з іх 44 – па адміністрацыйных справах. Скарачэнне вядомых выпадкаў рэпрэсій звязана ў асноўным са спыненнем доступу да раскладу судоў – адзінай афіцыйнай крыніцы, якая часткова папаўняла адсутнасць публічнай дэзагрэгаванай дзяржаўнай статыстыкі;

• праваабаронцы па-ранейшаму рэгулярна выяўляюць, збіраюць і сістэматызуюць факты прымянення катаванняў і забароненых відаў звароту ў ходзе расследавання палітычна матываваных крымінальных спраў, а таксама забароненых відаў абыходжання ў працэсе адбыцця крымінальнага і адміністрацыйнага пакарання па палітычна матываваных справах;

• у рамках 58 сесіі Савета ААН па правах чалавека прайшоў інтэрактыўны дыялог, падчас якога група незалежных экспертаў прэзентавала даклад аб сітуацыі з правамі чалавека ў нашай краіне і распавяла пра сваю дзейнасць;

• Рабочая група ААН па адвольных затрыманнях разгледзела зварот юрыстаў "Вясны" і прызнала заключэнне Марфы Рабковай адвольным і палітычна матываваным. Міжнародныя эксперты ААН прыйшлі да высновы, што яе пераслед парушае міжнародныя нормы і адбываецца выключна праз яе праваабарончую дзейнасць;

• у сувязі з цырымоніяй інаўгурацыі А. Лукашэнкі праваабарончая супольнасць выступілаз заявай, заклікаўшы міжнародную супольнасць не дапускаць мер па падтрымцы і ўзмацненні рэжыму А.Лукашэнкі, падтрымліваючы суверэнітэт Рэспублікі Беларусь, беларускую грамадзянскую супольнасць, і выкарыстоўваць усе даступныя дыпламатычныя сродкі для аказання ўплыву на ўлады Беларусі з мэтай спынення рэпрэсій і вызвалення палітвязняў.

• шэсць беларускіх і міжнародных арганізацый грамадзянскай супольнасці — Цэнтр глабальнай справядлівасці і правоў чалавека "M.A.R.A.", Міжнародная федэрацыя правоў чалавека (FIDH), Праваабарончы цэнтр "Вясна", Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі, Беларускі Хельсінкскі Камітэт і Human Constanta — перадалі 20 сакавіка 2025 года ў офіс пракурора Міжнароднага крымінальнага суда доказы магчымых злачынстваў супраць чалавечнасці, учыненых прадстаўнікамі беларускай улады.

Палітычна матываваны пераслед і палітвязні

Агулам, з 2020 года, як мінімум 8 147 чалавек сутыкнулася з крымінальным пераследам па палітычных матывах. У дачыненні да не менш за 6 800 чалавек былі вынесеныя палітычна матываваныя прысуды. Не менш за 33 чалавекі па палітычных матывах суды накіравалі на прымусовае лячэнне.

На працягу сакавіка зафіксавана 209 выпадкаў палітычна матываваных рэпрэсій (у тым ліку затрыманні, ператрусы і г.д.), якія вынікаюць з крымінальнага і адміністрацыйнага пераследу.  У дачыненні да не менш за 44 чалавек вынесеныя пастановы па адміністрацыйных справах. Скарачэнне вядомых выпадкаў рэпрэсій звязана са спыненнем доступу да раскладу судоў — адзінай афіцыйнай крыніцы, якая часткова папаўняла адсутнасць публічнай дэзагрэгаванай дзяржаўнай статыстыкі, а таксама з рэпрэсіўнымі практыкамі і пагрозамі ў дачыненні да грамадзян за перадачу звестак пра рэпрэсіі праваабаронцам.

Колькасць палітычных зняволеных на канец месяца склала 1 208 чалавек. За люты праваабаронцы прызналі палітвязнямі 20 чалавек. Таксама праваабаронцы запатрабавалірэабілітацыі 91 былога палітвязня, інфармацыя аб іх адвольным затрыманні стала вядомая толькі пасля іх вызвалення.

Вядома аб працяглым утрыманні ў рэжыме інкамунікада палітвязняў Максіма Знака, Мікалая Статкевіча, Ігара Лосіка, Віктара Бабарыкі, Уладзіміра Кнігі, Мікалая Банькова, Андрэя Навіцкага, Аляксандра Арановіча і шэрагу іншых. Поўная адсутнасць якой-небудзь інфармацыі аб некаторых з іх дае падставы па-ранейшаму лічыць іх ахвярамі гвалтоўнага знікнення.

Палітвязні працягваюць сутыкацца з асабліва жорсткім стаўленнем падчас знаходжання ў калоніях і турмах, а таксама пасля вызвалення. Былы палітзняволены Аляксей пасля адбыцця пакарання за каментары і падпіскі на “экстрэмісцкія” каналы прыняў рашэнне з’ехаць з Беларусі. Галоўная прычына – верагоднасць новага затрымання і новага суда. Ён пагадзіўся распавесці “Вясне” пра акалічнасці свайго пераследу і ўмовах утрымання ў папраўчай калоніі № 15 Магілёва. 

Адным з метадаў ціску на палітвязняў з'яўляецца змяшчэнне іх у ШІЗА: у лютым 15 сутак у ізалятары правёў палітвязень журналіст Дзяніс Івашын.

Вядома пра 64 асуджаных па абвінавачванні ў “злосным непадпарадкаванні патрабаванням адміністрацыі папраўчай установы”, якое прад'яўляюцца зняволеным па сукупнасці дысцыплінарных спагнанняў (артыкул 411 Крымінальнага кодэкса). Сярод іх – чатыры жанчыны. Адвольнае падаўжэнне пазбаўлення волі з выкарыстаннем надуманых абвінавачванняў у злосным парушэнні парадку адбыцця пакарання –  на наш погляд адзін з найбольш жорсткіх мер ціску ў дачыненні да палітвязняў.

У сакавіку стала вядома аб паўторным асуджэнні паводле арт. 411 КК палітвязняў Эдуарда Бабарыкі, Мікіты Емяльянава і Аляксандра Францкевіча.

Жорсткі кантроль і празмерныя патрабаванні да асуджаных да абмежавання волі прымушаюць іх пакідаць краіну. Узмоцненаму кантролю падвяргаюцца і вызваленыя палітвязні, у тым ліку тыя, якія адпушчаныя з месцаў зняволення ў парадку памілавання.

Пераслед праваабаронцаў

Працягваюць утрымлівацца ў зняволенні праваабаронцы "Вясны": лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі, а таксама Валянцін Стэфановіч, Уладзімір Лабковіч, Марфа Рабкова і валанцёр Андрэй Чапюк. Працягвае знаходзіцца ў няволі Наста Лойка, праваабаронца Human Constanta.

У сувязі з гадавінай вынясення прысуду Алесю Бяляцкаму, Валянціну Стэфановічу і Уладзіміру Лабковічу беларускія праваабарончыя арганізацыі апублікавалі сумесную заявуз заклікам да міжнароднай супольнасці і патрабаваннем да ўладаў Беларусі распачаць усе магчымыя намаганні да таго, каб усе палітычныя зняволеныя ў Беларусі былі безумоўна вызваленыя і рэабілітаваныя.

Працоўная группа ААН па адвольных затрыманнях разглядзела зварот юрыстаў "Вясны" і прызнала зняволенне Марфы Рабковай адвольным і палітычна матываваным. Міжнародныя эксперты ААН прыйшлі да высновы, што яе пераслед парушае міжнародныя нормы і адбываецца выключна праз яе праваабарончую дзейнасць. 

Следчы камітэт Беларусі распачаў чарговую крымінальную справу за "садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці" супраць праваабаронцы і былога палітвязня, асуджанага да пяці гадоў калоніі, Леаніда Судаленкі, паведамляе MAYDAY TEAM. 26 сакавіка па месцы рэгістрацыі ў Гомелі прыйшлі некалькі сілавікоў і пракурор, каб скласці акт аб яго адсутнасці дома. Гэта ўжо трэцяя крымінальная справа супраць праваабаронцы.

Адсутнасць справядлівага судовага разбіральніцтва па палітычна матываваных справах

Галоснасць пры адпраўленні правасуддзя фактычна зведзена да мінімуму: з лета 2024 года абмежаваны публічны доступ да базы ананімізаваных судовых рашэнняў, а з сакавіка 2025 года спынены доступ да электроннага раскладу судовых пасяджэнняў. Закрыццё доступу да іх значна абмяжоўвае магчымасці маніторынгу палітычна матываванага пераследу.

Пры гэтым, суды працягваюць актыўна выносіць палітычна матываваныя рашэнні і прысуды. Большая частка спраў па-ранейшаму тычыцца ўдзелу ў мірных пратэстах пасля прэзідэнцкіх выбараў 2020 года, абвінавачванняў у дыфамацыі і экстрэмізме.

Таксама назіраецца актывізацыя судовага апарату ў пытанні замены пакарання ў выглядзе абмежаванняў волі на пазбаўленне волі ў дачыненні да людзей, якія вымушана пакінулі краіну з-за палітычна матываванага пераследу. Напрыклад, такой меры падвергнуласябылая палітзняволеная Аксана Колб, якая знаходзілася пад вартай да суда і пакінула краіну пасля вынясення прысуду.

Акрамя таго, стала вядома аб адміністрацыйных працэсах супраць выбаршчыкаў, абвінавачаных у парушэннях выбарчага заканадаўства падчас прэзідэнцкіх выбараў*2025.

Катаванні і негуманнае абыходжанне

18 сакавіка стала вядомая гісторыя катаванняў стэндап-коміка Арцёма Астаніна пасля затрымання ў аэрапорце Мінска паводле абвінавачвання ў "распальванні нянавісці" ў Расіі. Паведамляецца, што супрацоўнікі праваахоўных органаў Беларусі завезлі затрыманага ў лес і там сталі яго збіваць (на прад'яўленым фота бачныя гематомы даўгаватай формы ўздоўж спіны). У выніку Астаніну зламалі рэбры і хрыбетнік.  Намеснік міністра ўнутраных спраў Беларусі Генадзь Казакевіч абверг гэтыя звесткі, назваўшы іх ілжывымі. Ён заявіў, што супрацоўнікі ГУБАЗіК Беларусі суправаджалі затрыманага падчас прымусовай высылкі ў Расію і дзейнічалі ў поўнай адпаведнасці з заканадаўствам.

Сведчанні жанчын аб негуманных умовах, катаваннях і сэксуалізаваным гвалце ў месцах няволі былі сабраныя ў новым дакладзе «Нас вырашылі зусім звесці са свету».  У тым ліку, у дакладзе сабраныя сведчанні аб такім выглядзе пакарання ў жаночай калоніі, як змяшчэнне ў вузкую металічную клетку на вуліцы.  Таксама раскрытыя факты ператрусаў з распрананнем, пазбаўлення палітзняволеных жанчын прадметаў гігіены, утрымання ў холадзе і іншыя парушэнні.

Эксперты ААН, у тым ліку спецдакладчык па Беларусі, выпусцілі прэс-рэліз, які асуджае негуманнае абыходжанне з жанчынамі палітвязнямі.

Акрамя таго, сабраныя сведчанні былых палітвязняў аб жорсткім абыходжанні пры этапаванні (транспартаванні) з адной пенітэнцыярнай установы ў іншую. Адзначаюцца праблемы перанапаўнянасці месцаў для транспарціроўкі (вагонаў і іншых сродкаў), пазбаўленне вады і туалетаў, жорсткае абыходжанне канваіраў, а таксама катавальная практыка, вядомая як "калідор" або "раўчук" – падчас гэтай практыкі супрацоўнікі турмы выстройваюцца ў дзве калоны і збіваюць зняволеных дубінкамі.

Былому палітвязню, бацьку шасцярых дзяцей Аляксандру Зялюткіну пасля болей чым трох гадоў зняволення пачалі пагражаць новымі крымінальнымі справамі, суд на два гады прызначыў прэвентыўны нагляд. Мужчына не стаў выпрабоўваць свой лёс далей і выехаў з Беларусі ў бяспечнае месца. Ён пагадзіўся распавесці праваабаронцам пра падзеі 2020 года, удзельнікам якіх быў, пра свой пераслед і ўмовы ўтрымання ў калоніях у Магілёве і Шклове, дзе ён адбываў пакаранне.

Па стане на 12 сакавіка 2025 года праваабаронцам вядома не менш чым пра 219 палітвязняў, якія знаходзяцца за кратамі ў асаблівай рызыцы. За кратамі мінімум 78 чалавек знаходзяцца ў цяжкім стане фізічнага здароўя, восем чалавек маюць інваліднасць, 32 пажылых чалавека, чый узрост перавышае 60 гадоў (многія з іх маюць вялікія праблемы са здароўем), а таксама 10 чалавек з ментальнымі разладамі. Сярод палітвязняў — 39 шматдзетных маці і бацькоў. Вядома мінімум пра 10 сем'яў, дзе абодва бацькі знаходзяцца за кратамі.

Асуджаная да 20 гадоў пазбаўлення волі Вольга Маёрава, якая ўтрымліваецца ў калоніі № 24, рызыкуе цалкам страціць зрок. Пра гэта паведаміла прадстаўніца па сацыяльнай палітыцы Аб'яднанага пераходнага кабінета Вольга Зазулинская: "У яе катаракта, рубцы, пагроза поўнай слепаты. Яна звярталася па дапамогу, але медыцынская частка калоніі адмовіла ў лячэнні. Больш за тое, з-за статусу "тэрарысткі" ёй не перадаюць лекі і медыцынскія бандэролі ад родных".

72-гадовага Васіля Дземідовіча асудзілі ў дзявяты раз. Гэтым разам паводле арт. 369 КК (абраза прадстаўніка ўлады). Агулам палітвязня асудзілі да сямі гадоў пазбаўлення волі, пры гэтым вынік апошніх трох судоў пакуль невядомы. У зняволенні Васіля Іванавіча ўтрымліваюць амаль тры гады.

Пераслед журналістаў і супрацоўнікаў СМІ 

Паводле звестак Беларускай асацыяцыі журналістаў, на канец сакавіка 2025 года, знаходзіцца ў зняволенні 41 прадстаўнік медыя.  

7 сакавіка 2025 года Паліна Піткевіч асуджаная паводле ч.3 арт. 361-1 Крымінальнага кодэкса (удзел у экстрэмісцкім фармаванні) да трох гадоў пазбаўлення волі з адбываннем пакарання ў папраўчай калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму. У чэрвені 2024 года, КДБ паказаў на дачыненне Паліны Піткевіч да прызнанага экстрэмісцкім фарміраваннем MediaIQ — праекту «прэс-Клуба» па павышэнні медыяпісьменнасці.

26 сакавіка стала вядома, што Андрэю Пачобуту на паўгода працягнулі тэрмін утрымання ў ПКТ. Палітвязень знаходзіцца ў ПКТ са жніўня 2023 года.

15 журналістаў "Радыё Свабода" праходзяць па крымінальнай справе абвінавачанымі ў рамках спецыяльнай вытворчасці. Па месцы рэгістрацыі праходзілі ператрусы, сваякоў выклікалі на допыты.

Працягваюць аказваць ціск на журналіста Дзяніса Івашына. Са снежня па люты Дзяніса пазбавілі права на тэлефонны званок. З 4 па 18 лютага 2025 года палітвязень знаходзіўся ў штрафным ізалятары.

31 сакавіка суд Бабруйскага раёна і г. Бабруйска прызнаў вінаватым былога галоўнага рэдактара рэгіянальнай газеты "Бабруйскі кур'ер" Анатоля Санаценку ў здзяйсненні адміністрацыйнага правапарушэння. Рашэнне суда – 15 сутак адміністрацыйнага арышту. 

Улады абвясцілі намесніка старшыні БАЖ Алега Агеева ў міждзяржаўны вышук, а галоўнага рэдактара "Reform" Фёдара Паўлючэнку абвясцілі ў вышук у Расеі.

Парушэнне свабоды мірных сходаў. Падаўленне свабоды выказвання меркаванняў

Працягваюцца рэпрэсіі ў дачыненні да людзей, якія выказваюць нязгоду з палітыкай дзяржавы. 

За ўдзел у пратэстах у 2020 годзе прыцягваюць да крымінальнай адказнасці і прызначаюць пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі. 5 сакавіка Мікалай Сідараў асуджаны ў судзе Фрунзенскага раёна г. Мінска да двух гадоў пазбаўлення волі па ч. 1 арт. 342 Крымінальнага кодэкса (актыўны ўдзел у дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак). 

Праз амаль пяць гадоў пераследуюць за ўдзел у мітынгах і тых, хто ў 2020 годзе быў непаўнагадовым. Так, пракуратура Рэчыцкага раёна накіравала ў суд крымінальную справу па абвінавачванні 21-гадовага ў "арганізацыі групавых дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак і спалучаных з відавочным непадпарадкаваннем законным патрабаванням прадстаўнікоў улады" (ч. 1 арт. 342 КК). Па версіі абвінавачвання, 12 жніўня 2020 года з дапамогай мабільнага тэлефона "Xiaomi" у публічным Telegram-чаце "Брэст 97%" абвінавачаны размясціў паведамленні, дзе "схіляў грамадзян да ўдзелу ў несанкцыянаваных масавых мерапрыемствах на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь".

Прадстаўнікі ўлады прынялі рашэнне пераследваць грамадзян за ўдзел у масавых мерапрыемствах не толькі на тэрыторыі Беларусі, але і за мяжой. 21 сакавіка Следчы камітэт заявіў, што збіраецца ідэнтыфікаваць усіх удзельнікаў вулічных акцый за мяжой з нагоды святкавання Дня Волі. Каля 400 чалавек прызнаныя падазраванымі па крымінальнай справе.

Працягваюць затрымліваць людзей, якія вяртаюцца дадому з-за мяжы. Праваабаронцам стала вядома пра затрыманне Жанны Вайніловіч, якая вярталася ў Беларусь з Польшчы і была затрыманая праз некалькі дзён пасля перасячэння мяжы. Ёй інкрымінуюць арт. 342 КК (актыўны ўдзел у дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак) за нібыта ўдзел у паслявыбарчых акцыях пратэсту.

У Мінскім абласным судзе грамадзяніна Латвіі Юрыса Ганінса асудзілі да шасці гадоў калоніі ва ўмовах узмоцненага рэжыму па трох абвінавачваннях: у дыскрэдытацыі Беларусі, паклёпе на А. Лукашэнку і заклікі да санкцый. Суддзя Аляксандр Рыбакоў вынес прысуд яшчэ 19 лютага. Сутнасць абвінавачвання невядомая, а працэс праходзіў у закрытым рэжыме. Крымінальную справу супраць грамадзяніна Латвіі разглядалі ў судзе амаль тры месяцы.

Агулам ў беларускіх месцах няволі ўтрымліваюцца 36 палітвязняў замежных грамадзян, сярод іх — чатыры грамадзяніна Латвіі.

Парушэнне правоў і свабод на падставе барацьбы з экстрэмізмам і тэрарызмам 

Улады Беларусі выкарыстоўваюць заканадаўства аб супрацьдзеянні экстрэмізму і тэрарызму як інструмент палітычна матываванага пераследу за ажыццяўленне грамадзянскіх і палітычных правоў.  Сфармаваныя спісы асоб, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай і тэрарыстычнай дзейнасці, а таксама пералікі забароненай інфармацыйнай прадукцыі і экстрэмісцкіх арганізацый служаць падставай для працягу рэпрэсій, пераследаў і абмежаванняў правоў.

За месяц улады папоўнілі спіс экстрэмісцкіх фарміраванняў чатырма суб'ектамі: сярод іх тры інфармацыйныя рэсурсы і Цэнтр новых ідэй – даследчы інстытут, які займаецца даследаваннямі і аналітыкай, арганізуе адукацыйныя праграмы для маладых беларусаў, мерапрыемствы для абмеркавання бягучага стану і будучыні Беларусі. Усяго ў пераліку 264 суб'екты, 12 з іх унесены ў бягучым годзе; першае рашэнне аб прызнанні арганізацыі экстрэмісцкім фарміраваннем было прынята 21 верасня 2021 года. Паводле інфармацыі"Вясны", За" стварэнне або ўдзел у экстрэмісцкім фармаванні " ў Беларусі асудзілі мінімум 258 чалавек, 58 з іх – завочна.

У пералік грамадзян Рэспублікі Беларусь, замежных грамадзян або асоб без грамадзянства, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці, за сакавік унесена яшчэ 98 чалавек. Усяго ў спісе імёны 5 088 чалавек; гэта далёка не ўсе, хто асуджаны па палітычных матывах. Рэпрэсіі і абмежаванні ў дачыненні да гэтых людзей і ў цэлым у дачыненні да асуджаных па палітычных матывах пашыраюцца: група спецыяльных дакладчыкаў ААН звярнулася ў канцы лютага да ўрада Беларусі з нагоды прынятага ў першым чытанні законапраекта "аб папраўках у законы аб забеспячэнні правоў дзяцей". Згодна з гэтым законапраектам, людзям, якія былі асуджаныя за "злачынствы экстрэмісцкага характару", будзе забароненазаймацца педагагічнай дзейнасцю і займаць пасады, звязаныя з рэгулярнай працай з дзецьмі.

Судамі ў сакавіку вынесеныя 150 новых рашэнняў аб прызнанні інфармацыйнай прадукцыі экстрэмісцкімі матэрыяламі. Гэта як правіла пратэстныя інфармацыйныя рэсурсы, кнігі (у адным з рашэнняў – 125 кніг рэлігійнага зместу).

У сакавіку паўсюдна і рэгулярна праходзілі судовыя працэсы за выкарыстанне незалежных інфармацыйных крыніц – за падпіскі на забароненыя рэсурсы і рэпосты інфармацыі з іх.

За апошнія гады рэжым Лукашэнкі актыўна выкарыстоўвае абвінавачванні паводле крымінальных "тэрарыстычных" артыкулаў супраць іншадумцаў, актывістаў і тых, хто падтрымлівае Украіну. Па гэтых артыкулах ужо асудзілі мінімум 133 чалавекі, уключаючы замежнікаў і пенсіянераў. "Вясна" распавяла, як і за што судзяць па "тэрарыстычных" артыкулах, а таксама як змянілася "антытэрарыстычнае" заканадаўства ў апошнія гады. Юрыдычная служба "Вясны" тлумачыць, чым беларуская інтэрпрэтацыя тэрарызму адрозніваецца ад міжнароднай практыкі.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

2 красавіка прадстаўнікі дэмакратычных сілаў Беларусі правялі шэраг сустрэчаў у Канцылярыях прэм’ера і прэзідэнта Польшчы, польскім парламенце і МЗС, а таксама з дыпламатычнай супольнасцю. Абмяркоўвалі падтрымку незалежных медыя і беларусаў у Польшчы і сітуацыю з бяспекай у рэгіёне. 

Дарадца Святланы Ціханоўскай Дзяніс Кучынскі сустрэўся з Паўлам Грасем, Кіраўніком Кабінета прэм’ер-міністра Польшчы Дональда Туска. Падчас сустрэчы ўдзельнікі закранулі рэгіянальную бяспеку і супольную дзейнасць падчас старшынства Польшчы ў Радзе ЕС, вынікі Касцюшкаўскага форуму, і сустрэчы міністраў краінаў ЕС па еўрапейскіх справах.

У Міністэрстве замежных справаў Кучынскі правёў кансультацыі з намесніцай дырэктара Усходняга дэпартамента МЗС Аннай Костшэвай-Міштал і спецпрадстаўніком па Беларусі Адамам Халацінскім. Ужо ў траўні пройдзе першае пасяджэнне міжміністэрскай працоўнай групы па вырашэнні пытанняў беларускай супольнасці ў Польшчы, уключаючы пытанні легалізацыі, візаў, відаў на жыхарства і міжнароднай абароны.

У Канцылярыі прэзідэнта Кучынскі сустрэўся з Марцінам Лапчынскім, дырэктарам Бюро міжнароднай палітыкі. Падчас сустрэчы было перададзенае запрашэнне Святлане Ціханоўскай на 10-ы Саміт Ініцыятывы Трохмор’я, які адбудзецца ў Варшаве ў канцы красавіка. Беларуская лідарка ўпершыню прыме ўдзел у гэтым саміце, прысвечаным геапалітычным і эканамічным пытанням Цэнтральнай і Усходняй Еўропы.

Таксама Кучынскі разам з Паўлам Латушкам сустрэўся з амбасадарамі Францыі, Вялікабрытаніі і Германіі пры АБСЕ – сябрамі Групы падтрымкі дэмакратычнай Беларусі. Падчас сустрэчы беларускія прадстаўнікі закранулі пытанні далейшага супрацоўніцтва і падзякавалі за заяву аб непрызнанні «выбараў» у Беларусі.

Акрамя гэтага, Дзяніс Кучынскі і Анатоль Лябедзька правялі сустрэчы з парламентарыямі Аляксандрай Вішнеўскай, Рышардам Петру і Робертам Тышкевічам. Сярод асноўных тэмаў размовы: прыняцце польскай рэзалюцыі аб непрызнанні бязвыбараў, падпісанне пагаднення аб супрацоўніцтве дэмакратычных сілаў і польскага парламента, паляпшэнне прававога рэгулявання для беларускай дыяспары, а таксама прававая экспертыза Канстытуцыі Новай Беларусі з удзелам Венецыянскай камісіі. 

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Шэсць беларускіх і міжнародных арганізацый грамадзянскай супольнасці — Цэнтр глабальнай справядлівасці і правоў чалавека "M.A.R.A.", Міжнародная федэрацыя правоў чалавека (FIDH), Праваабарончы цэнтр "Вясна", Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі, Беларускі Хельсінкскі Камітэт і Human Constanta — перадалі 20 сакавіка 2025 года ў Офіс пракурора Міжнароднага крымінальнага суда доказы магчымых злачынстваў супраць чалавечнасці, здзейсненых прадстаўнікамі беларускай улады. 

Беларускія і міжнародныя праваабарончыя арганізацый падалі паведамленне згодна з артыкулам 15 Рымскага Статута, якое змяшчае доказы патэнцыйных злачынстваў супраць чалавечнасці, здзейсненых прадстаўнікамі беларускіх уладаў з траўня 2020 года, з улікам распачатага Офісам пракурора МКС папярэдняга разгляду беларускай сітуацыі пасля яе перадачы Урадам Літвы 30 верасня 2024 года. Гэта паведамленне ўключае ў сябе доказы дэпартацыі часткі цывільнага насельніцтва Беларусі, а таксама пераследу гэтых людзей, уключаючы грамадзян Беларусі, якія пражываюць за мяжой.

"У прыватнасці, гэта паведамленне дэманструе, што прадстаўнікі беларускіх ўладаў стварылі атмасферу страху, тэрору і пераследу, каб «зачысціць» насельніцтва ад «нелаяльных» асобаў, і вымусілі пакінуць краіну да 6,4% насельніцтва Беларусі па стане на 2020 год. Акрамя таго, прадстаўнікі беларускіх уладаў працягваюць пераслед вымушана выгнаных беларусаў, і тых, хто пражывае за мяжой, шляхам сістэматычнага судовага пераследу, у тым ліку завочных судоў, а таксама запалохвання і пагроз у дачыненні да тых, хто знаходзіцца ў выгнанні і іх сваякоў, якія засталіся ў Беларусі, публічнага распаўсюджвання мовы варожасці, неабгрунтаваных ператрусаў і канфіскацыі маёмасці", — адзначаюць праваабаронцы.

Паведамленне таксама гаворыць аб татальным пазбаўленні беларусаў у выгнанні доступа да дзяржаўных працэдур, уключаючы магчымаць атрымаць дакументы, якія ідэнтыфікуюць асобу, што вядзе да дэ-факта безграмадзянства.

Паведамленне абапіраецца на інтэрв'ю са сведкамі і ахвярамі меркаваных злачынстваў, дапоўненыя шырокім аналізам агульнадаступных крыніц, у тым ліку публічных заяваў беларускіх высокапастаўленых чыноўнікаў, якія даказваюць, што меркаваныя злачынствы былі здзейсненыя ў межах шырока распаўсюджанай і сістэматычнай атакі, накіраванай супраць той часткі цывільнага насельніцтва Беларусі, якую ўлады лічаць «нелаяльнай». Такія заявы таксама дэманструюць, што прадстаўнікі беларускіх уладаў праводзяць дзяржаўную палітыку запалохвання і пакарання тых, каго лічаць «нелаяльнымі», у межах кампаніі, якую афіцыйныя асобы неаднаразова называлі «зачысткай грамадства».

Нягледзячы на тое, што Рэспубліка Беларусь не з'яўляецца ўдзельніцай Рымскага Статута, дадзенае паведамленне змяшчае прававы аналіз, які паказвае, што Міжнародны крымінальны суд можа ажыццяўляць сваю юрысдыкцыю, паколькі прынамсі адзін элемент гэтых меркаваных злачынстваў быў здзейснены на тэрыторыі краін, якія з'яўляюцца дзяржавамі-ўдзельніцамі Рымскага Статута.

Адносна беларускай сітуацыі, Міжнародная платформа для Беларусі па прыцягненні вінаватых да адказнасці (IAPB) і «Рэпарцёры без межаў» (RSF) раней накіравалі два паведамленні па артыкуле 15 у Офіс пракурора Міжнароднага крымінальнага суда.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Дзень Волі, акрамя сваёй гістарычнай сутнасці, стаў сімвалам міжнароднай салідарнасці з беларусамі, якія працягваюць змагацца за дэмакратычную Беларусь. 25 сакавіка прагучалі словы падтрымкі тым, хто не спыняе барацьбу, хто застаецца няскораным у турмах, вымушана жыве ў выгнанні альбо працягвае супраціў унутры краіны. Палітыкі, дыпламаты, урады дэмакратычных краінаў і міжнародныя арганізацыі ў чарговы раз паказалі: беларусы не адны. 

Крыніца: Святлана Ціханоўская

З 10 па 12 сакавіка 2025 году праваабарончы цэнтр "Вясна", Libereco і Суполка беларусаў у Шатландыі зладзілі экспазіцыю ў будынку парламента ў Эдынбурзе, прысвечаную беларускім палітвязням. Імпрэзу арганізавалі, каб распавесці пра сітуацыю з правамі чалавека ў Беларусі. 

Выстава дала магчымасць усім шатландскім парламентарыям даведацца больш пра палітычную сітуацыю і сітуацыю з правамі чалавека ў Беларусі. Падчас экспазіцыі таксама больш за 20 дэпутатаў парламента выказалі зацікаўленасць далучыцца да кампаніі #Westandbyou на знак салідарнасці з беларусамі, асуджаных да доўгіх тэрмінаў турэмнага зняволення за іх барацьбу за дэмакратыю і свабоду, і стаць іх "хроснымі" бацькамі.  

Мерапрыемства стала магчымым дзякуючы Вілі Рэні, хроснаму бацьку Алены Маліноўскай. Спадар Рэні адзначыў: "Я веру, што кожны павінен мець права на палітычнае самавыяўленне і свабоду слова. Дэмакратыя і свабода слова — каштоўныя і далікатныя рэчы, і я спадзяюся, што беларусы на ўласным досведзе пераканаюцца ў гэтым, калі вызваляцца ад дыктатуры Аляксандра Лукашэнкі".

"Тут, у парламенце Шатландыі, мы абмяркоўваем і не згаджаемся адзін з адным, і мы робім гэта, не асцерагаючыся турмы ці пераследаў. Пераслед столькіх нявінных беларусаў і існаванне столькіх палітычных зняволеных — гэта абуральна. Я падтрымліваю народ Беларусі, які імкнецца да ўласных свабод і справядлівасці ў сваёй уласнай краіне. Я рады, што змог падтрымаць Libereco, "Вясну" і Народнае консульства Беларусі ў правядзенні выставы ў парламенце Шатландыі, і я рады, што так шмат маіх калегаў у парламенце таксама падтрымліваюць дэмакратыю ў Беларусі", — сказаў ён.

Да гэтага "хроснымі" былі яшчэ 13 парламентарыяў, сярод іх — хросны палітвязня Арцёма Касакоўскага Кенет Гібсан. Ён распавёў пра размову, якая адбылася ў яго падчас экспазіцыі з прадстаўнікамі Libereco. 

"З кастрычніка мінулага года я аказваю "хросную падтрымку" беларускаму палітвязню, — напісаў ён. — Арцём Касакоўскі, які працаваў оптыкам, знаходзіцца пад вартай з 27 верасня 2020 года за ўдзел у негвалтоўных акцыях пратэсту супраць фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў. Цяпер ён адбывае 6,5 гадоў турэмнага зняволення. У Libereco змаглі даць абноўленую інфармацыю аб сітуацыі з Арцёмам і ягонай маці, якая знаходзіцца пад хатнім арыштам.

Абуральна, што простыя беларусы, такія як Арцём і члены іх сем'яў, падвяргаюцца такім драконаўскім мерам з боку карумпаванага і аўтарытарнага рэжыму Лукашэнкі. Арцёму і яго сям'і я хачу яшчэ раз выказаць сваё захапленне іх мужнасцю. Хоць мы мала што можам зрабіць, каб палегчыць іх пакуты, я працягну асвятляць яго цяжкае становішча і выкажу сваю салідарнасць ад імя парламента Шатландыі". 

Кен Макбейн, прадстаўнік Libereco ў Вялікабрытаніі, адзначыў: "Было вельмі прыемна пагутарыць са столькімі парламентарыямі ў маёй уласнай краіне, якія горача клапоцяцца аб правах чалавека, дэмакратыі і справядлівасці, а таксама аб іх клопаце пра тысячы беларусаў, якія пацярпелі праз рэжым Лукашэнкі. Так шмат парламентарыяў у свае напружаныя працоўныя дні, паміж пасяджэннямі камітэтаў і парламенцкімі дэбатамі, знаходзілі час спыніцца і пагаварыць пра Беларусь. Я надзвычай цаню іх цікавасць і жаданне падтрымаць барацьбу беларусаў за свабоду". 

Крыніца: ПЦ "Вясна"

24 сакавіка падчас візіту ў Эстонію Святлана Ціханоўская афіцыйна адкрыла Місію дэмакратычнай Беларусі ў Таліне, кіраўніком якога будзе Віталь Малчанаў – прадстаўнік Святланы Ціханоўскай у Эстоніі і Латвіі. Падчас мерапрыемства з прамовамі выступілі эстонскія і беларускія палітыкі. Таксама адбылася цырымонія ўзнагароджання Марка Коплімаа – спецыяльнага прадстаўніка Эстоніі па справах дэмакратычных сілаў Беларусі.

На адкрыцці прысутнічалі ўплывовыя палітыкі і дыпламаты, у тым ліку – былы міністр замежных справаў Эстоніі Урмас Рэйнсалу, старшыня Талінскага гарадскога савета Тоомас Круусімягі, генеральны сакратар МЗС Эстоніі Ёнатан Всевіаў, спецпасланнік Эстоніі па Беларусі Марка Коплімаа, прадстаўнікі МЗС Эстоніі Рыйна Кальюранд, Эрыка Элламаа-Оц, Кярт Юхасоо-Лаўрэнс, Дырэктарка офіса Паўночнай Рады Міністраў у Эстоніі Марыя Грацшэу, прадстаўнікі гарадскога ўраду, амбасадары Фінляндыі, Ірландыі, Швецыі, Нідэрландаў, Нарвегіі, Італіі, Малдовы, а таксама прадстаўнікі Латвіі, Францыі, ЗША, Румыніі, Канады, Украіны і іншых краінаў.

Беларуская лідарка ў сваім слове падзякавала Міністэрству замежных справаў Эстоніі за падтрымку і нагадала пра гістарычную сувязь паміж Беларуссю і Эстоніяй, а таксама – пра агульную барацьбу за свабоду і еўрапейскія каштоўнасці:

«На жаль, эстонцы добра ведаюць, што такое акупацыя. Вы разумееце, што адбываецца сёння на акупаваных тэрыторыях Украіны, і што адбываецца ў Беларусі – і хто за ўсім гэтым стаіць.

Менавіта таму мы – беларусы, эстонцы, украінцы, літоўцы, латышы, грузіны, малдаване – павінны быць разам. Мы павінны зрабіць усё магчымае, каб перашкодзіць Пуціну аднавіць Расійскую імперыю – турму народаў.

Сёння Эстонія дапамагае беларусам і ўкраінцам змагацца з расійскім імперыялізмам. Пасля гвалтоўнага захопу ўлады Лукашэнкам у 2020 годзе Эстонія прыняла сотні беларускіх палітычных уцекачоў. Шмат хто з іх застаўся ў Эстоніі і робіць унёсак у эканоміку, грамадства і дэмакратыю краіны. Мы вельмі ўдзячныя вам за тое, што падаеце нам руку дапамогі ў гэты няпросты час.

Я ўпэўненая, што адкрыццё нашай місіі ў Таліне дасць практычныя вынікі».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Сустрэча адбылася ў Лондане 21 сакавіка. Брытанскі бок узначальваў дырэктар дэпартаменту Форын офісу па Усходняй Еўропе і Цэнтральнай Азіі Крыс Алан, беларускі бок – дарадца Святланы Ціханоўскай па дыпламатычных пытаннях Дзяніс Кучынскі.

Прадстаўніца Народнага консульства Беларусі ў Шатландыі Ірына Маклейн падняла шэраг важных пытанняў, якія датычацца праблем, з якімі сутыкаюцца беларусы не толькі ў Вялікабрытаніі, але і па ўсім свеце.

“Я расказала пра тое, што беларуская дыяспара нясе ў сабе вялізны патэнцыял, што сярод нас шмат экспертаў і прафесіяналаў і гэтым трэба карыстацца. Таксама казала аб патрэбах дыяспары. А каб іх зразумець і ацаніць трэба правесці перапіс беларусаў і беларусак замежжа, улічваючы той факт, якая вялізная колькасць людзей выехала з краіны пасля выбараў 2020 і дакладная колькасць нікому не вядома. Таксама нам патрэбна падтрымка і ментарства, магчыма, ад іншых дыяспар і, вядома, інстытуалізацыя дыяспаральных арганізацый, таму што ідзе чаканы спад актыўнасці і валанцёрам і валанцёркам вельмі цяжка трымацца на плаве.“

Падрабязней пра мэты, узнятыя пытанні і вынікі кансультацый па спасылцы.

Крыніца: Народныя амбасады Беларусі

Дарадца Святланы Ціханоўскай па дыпламатычных пытаннях Дзяніс Кучынскі разам з дарадцам па прававых пытаннях Леанідам Марозавым цяпер знаходзяцца з працоўным візітам у Лондане. Яны правялі сустрэчу ў брытанскім парламенце з ценявой міністаркай Вэндзі Мортан і прадстаўніком Лейбарысцкай партыі лордам Джорджам Фулксам – і паведамілі важную навіну: літаральна сёння створаная ўсепартыйная група «За свабоду і дэмакратыю ў Беларусі».

У групу ўваходзяць:

Службовыя асобы

Старшыня – Вэндзі Мортан
Сустаршыня – Лоўрэнс Тэрнэр
Намеснік старшыні – Лорд Осцін з Дадлі
Намеснік старшыні – Сакіб Бгатці 

Поўны склад

1. Вэндзі Мортан

2. Лорд Фулкс

3. Лорд Балф

4. Алекс Собэл

5. Джэймс Асэр  

6. Лорд Олтан

7. Лорд Осцін

8. Мартын Вікерс  

9. Фабіян Гамільтан  

10. Марк Гарнье  

11. Гарэт Снэл  

12. Лоўрэнс Цёрнер  

13. Блэр МакДугал  

14. Лорд Рэндал

15. Лорд Піч

16. Сакіб Бгатці MBE  

17. Памэла Нэш  

18. Грэм Сцюарт  

19. Пол Холмс  

20. Марк Прытчард  

21. Стывен Гетынс  

22. Дэвід Мандэл  

23. Кэралін Дайнэдж  

24. Джон Уітынгдэйл

Фота: pixabay.com 

Крыніца: Святлана Ціханоўская

19 сакавіка сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі была ў чарговы раз закранутая як тэма, якая патрабуе ўвагі Рады па правах чалавека. Падчас сесіі быў прэзентаваны Даклад Групы незалежных экспертаў па становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі.

Сярод асноўных вынікаў:

• Група выявіла новыя сведчанні злачынстваў супраць чалавечнасці;

Іншыя высновы экспертаў:

• Гвалт супраць пратэстоўцаў пасля выбараў 2020 года стаў працягам шматгадовай рэпрэсіўнай палітыкі.

• Адвольныя затрыманні і ўтрыманне пад вартай, часта з ужываннем катаванняў або жорсткім абыходжаннем – асноўны метад падаўлення іншадумства.

• Палітычны пераслед прыводзіць да асобнага і больш жорсткага ўтрымання пад вартай, мэта якога – пакараць і зняважыць людзей.

• Рэпрэсіі вымушаюць беларусаў пакідаць краіну, але нават за мяжой людзей пераследуюць праз завочныя крымінальныя справы.

Каментар дарадцы Святланы Ціханоўскай па прававых пытаннях Леаніда Марозава:

«Даклад незалежных экспертаў ААН – гэта не проста чарговае пацвярджэнне злачынстваў рэжыму Лукашэнкі, а падстава для далейшых міжнародных дзеянняў. Беларусь застаецца ў цэнтры ўвагі сусветнай супольнасці, і нашая сумесная праца дапамагае фіксаваць праўду, супрацьстаяць спробам легітымізаваць рэпрэсіі і даказваць, што тое, што адбываецца – гэта злачынства, а не новая норма».

Ужо заўтра ў Жэневе пройдзе сайд-івэнт «Голас ахвярам: даследаванне шырокамаштабных парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі», арганізаваны пастаяннымі прадстаўніцтвамі Літвы, Злучанага Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі, а таксама Польшчы. Мерапрыемства будзе прысвечанае маштабным парушэнням правоў чалавека ў Беларусі, у тым ліку рэпрэсіям супраць грамадзянскай супольнасці, палітычных актывістаў і незалежных СМІ. Падчас дыскусіі плануецца падкрэсліць неабходнасць прыцягнення вінаватых да адказнасці і ўзмацнення міжнароднага ціску на рэжым.

Фота: Johannes Simon/Getty Images

Крыніца: Святлана Ціханоўская

У межах ініцыятывы #EPStandsBYyou еўрапейскія палітыкі з усіх камітэтаў і палітычных групаў у Страсбургу зладзілі акцыю салідарнасці з беларускімі палітвязнямі. Пачынаючы з панядзелка 10 сакавіка і да раніцы чацвярга 13 сакавіка яны пісалі ім лісты. Агулам было падпісана 846 паштовак — гэта самы высокі паказчык за ўсю гісторыю праекта з 2022 года. 

Лаўрэат Нобелеўскай прэміі і палітвязень Алесь Бяляцкі аднойчы сказаў:

"Паштоўка ад сябра — гэта прамень святла ў цёмнай турэмнай камеры".

Прадстаўнікі Еўрапарламента памятаюць пра Алеся ды іншых герояў беларускай, а значыць, і еўрапейскай барацьбы за свабоду.

#EPStandsBYyou — гэта ініцыятыва чальцоў Еўрапейскага парламента ад розных партый пад эгідай прэзідэнткі Раберты Мецолы. Праект рэалізуецца ў супрацоўніцтве з Офісам Святланы Ціханоўскай ды беларускімі дэмакратычнымі сіламі.

Мэта ініцыятывы — прыцягнуць увагу да сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі, у прыватнасці да становішча палітычных зняволеных, якіх рэжым Лукашэнкі незаконна трымае ў турмах з нечалавечымі ўмовамі ды ўжывае супраць іх пастаянныя рэпрэсіі.

Першае падобнае мерапрыемства было арганізаванае ў снежні 2022 года, другое — у сакавіку 2024 года, а трэцяе адбылося на гэтым тыдні ў будынку Еўрапейскага парламента ў Страсбургу.

Падпісанне было ініцыяванае дэпутатамі і дэпутаткамі Еўрапарламента Пятрасам Аўштрэвічусам, Renew Europe; Анджэем Халіцкі, EPP; Хельмутам Брандштэтэрам, Renew Europe; Марціньшам Стакісам, Greens/EFA; Малгажатай Гасеўскай, ECR; Свенам Міксерам, S&D; Расай Юкневічэне, EPP; Сандрай Калніетэ, EPP; Міхалам Кабоскам, Renew Europe; Андржэем Коларжам, EPP. 

Крыніца: ПЦ "Вясна"

У Мінскім абласным судзе грамадзяніна Латвіі Юрыйса Ганінса асудзілі да шасці гадоў калоніі ва ўмовах узмоцненага рэжыму паводле трох артыкулаў Крымінальнага кодэкса: "дыскрэдытацыя Беларусі" (арт. 369-1 КК), "паклёп на Лукашэнку" (ч. 2 арт. 367 КК) і "заклікі да санкцый" (ч. 2 арт. 361 КК). Суддзя Аляксандр Рыбакоў вынес прысуд яшчэ 19 лютага, але пра яго стала вядома толькі цяпер.

Сутнасць абвінавачвання невядомая, а працэс праходзіць у закрытым рэжыме. Крымінальную справу супраць грамадзяніна Латвіі разглядалі ў судзе з 12 лістапада 2024 года па 19 лютага 2025 года.

Агулам у беларускіх месцах няволі ўтрымліваюцца 36 палітзняволеных замежных грамадзян, сярод іх — чатыры грамадзяніна Латвіі.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Аднавіла сваю дзейнасць рабочая група, створаная Міністэрствам унутраных спраў і адміністрацыі Польшчы, па пытаннях легалізацыі беларусаў, якія знаходзяцца на тэрыторыі Польшчы. 

Першае пасяджэнне рабочай групы днямі адбылося ў Варшаве на чале з кіраўніком Упраўлення па справах замежнікаў Польшчы Томашам Цытрыновічам. Беларускі бок узначальваў намеснік кіраўніцы Кабінета Павел Латушка. Таксама ў сустрэчы прынялі ўдзел намеснік прадстаўніцы па сацыяльнай палітыцы Кабінета Віталь Малчанаў, кіраўніца ініцыятывы Partyzanka Ганна Маціеўская, дэлегатка Каардынацыйнай Рады Вольга Карпушонак.

Кіраўнік Упраўлення па справах замежнікаў Польшчы Томаш Цытрыновіч праінфармаваў Паўла Латушку аб тым, што за мінулы год больш за 48 тысяч грамадзян Беларусі звярнуліся з просьбай аб легалізацыі знаходжання ў Польшчы. Толькі за студзень 2025 года такіх зваротаў было больш за 4 тысячы, што, як адзначыў прадстаўнік польскага боку, дэманструе захаванне дынамікі зваротаў грамадзян Беларусі за легалізацыяй свайго знаходжання ў Польшчы.

Падчас сустрэчы быў абмеркаваны шэраг праблем, у прыватнасці:

Скарачэнне тэрмінаў разгляду спраў па легалізацыі беларусаў у Польшчы. 

Томаш Цытрыновіч паведаміў, што польскі бок прымае намаганні, каб скараціць тэрміны разгляду спраў па легалізацыі беларусаў у Польшчы. У другой палове 2025 года плануецца ўнесці змены ў закон аб замежніках, якія дазволяць увесці электронную сістэму падачы дакументаў для замежнікаў у рамках працэдуры легалізацыі. Як прадугледжваецца, змены паскораць разгляд спраў, мінімізуюць колькасць наведванняў заяўнікамі Упраўлення па справах замежнікаў Польшчы і ўправаў ваяводаў, а таксама пазітыўна паўплываюць на праблему з пасярэднікамі. Працэдура будзе прадугледжваць электронную форму запаўнення анкеты з электронным подпісам, пазней – зварот у адпаведную інстанцыю для здачы адбіткаў пальцаў, перадачы дадатковых дакументаў (калі гэта будзе патрабавацца), а таксама для атрымання дакументаў;

Пытанні, звязаныя з падставамі для выдачы падарожных дакументаў.

Была абмеркавана магчымасць выдачы падарожных дакументаў для беларусаў не толькі ў выпадку сканчэння тэрміну дзеяння пашпарту альбо яго адсутнасці, але і ў выпадку сканчэння старонак для віз і пячатак альбо ў выпадку, калі пашпарт быў выдадзены больш за 10 гадоў таму. Томаш Цытрыновіч падтрымаў неабходнасць разгледзець магчымасці інтэрпрэтацыі дзейнага заканадаўства, якое дазволіць пашырыць падставы выдачы падарожных дакументаў для беларусаў. Пасля аналізу дзейнага заканадаўства Польшчы ў Кабінет будзе накіраваны адпаведны адказ;

Пытанні, звязаныя з тэрмінам выдачы падарожных дакументаў.

Павел Латушка прапанаваў разгледзець магчымасць выдачы падарожных дакументаў на тэрмін больш за 1 год, як ажыццяўляецца гэта на сённяшні момант. Прадстаўнік польскага боку праінфармаваў, што разглядаецца магчымасць унясення змен у заканадаўства з мэтай павялічыць тэрмін дзеяння дадзенага дакумента, але на сёння не акрэсліў, на які тэрмін гэты дакумент будзе выдавацца ў будучым;

Пытанні выдачы падарожных дакументаў дзецям грамадзян Беларусі.

Бакі абмеркавалі магчымасць выдачы падарожных дакументаў беларускім дзецям, якія нарадзіліся ў Польшчы, у выпадку, калі бацькі не могуць паехаць у Беларусь для афармлення пашпарта для дзіцяці. Томаш Цытрыновіч паведаміў, што ў гэтай сітуацыі справы будуць разглядацца індывідуальна ваяводамі на падставе заяў бацькоў. 

Просім вас інфармаваць Кабінет @belcabinet_bot аб выпадках адмовы ў атрыманні дакументаў для дзіцяці, каб мы маглі адсочваць сітуацыю і інфармаваць Упраўленне па справах замежнікаў Польшчы.

Крыніца: НАУ

6-7 сакавіка ў Рыме прайшла канферэнцыя міжпарламенцкай кааліцыі «‎За дэмакратычную Беларусь»‎, якая аб’ядноўвае парламенцкія групы з 27 краінаў.

Канферэнцыя прайшла ў будынку італьянскага парламента, дзе ўдзельнікі абмяркоўвалі шляхі вызвалення палітвязняў, падтрымку незалежных медыя і грамадзянскай супольнасці, умацаванне беларускай нацыянальнай ідэнтычнасці і культуры, а таксама праблемы беларусаў у выгнанні.

Па выніках канферэнцыі 30 прадстаўнікоў парламентаў падпісалі Рымскую дэкларацыю, у якой вызначаныя ключавыя пазіцыі і задачы ў падтрымку дэмакратычных зменаў у Беларусі.

У дэкларацыі заяўлена:

🔹 Мэта – дэмакратычныя перамены ў Беларусі праз свабодныя і справядлівыя выбары і інтэграцыя Беларусі ў еўрапейскую супольнасць.

🔹 Лукашэнка і яго «парламент»‎ нелегітымныя. Апошнія выбары, што адпавядалі стандартам АБСЕ, адбыліся ў 1995 годзе. Усе наступныя «галасаванні», уключаючы выбары 2024 і 2025 гадоў, былі спецаперацыямі рэжыму дзеля ўтрымання ўлады.

🔹 Заклік падтрымаць Святлану Ціханоўскую як прадстаўніцу беларускага народа. Таксама заклік развіваць супрацоўніцтва з Аб’яднаным пераходным кабінетам, Каардынацыйнай радай, беларускімі дэмакратычнымі партыямі, НДА і незалежнымі медыя.

Удзельнікі вызначылі пяць прыярытэтных задач:

1️⃣ Спыненне рэпрэсіяў і вызваленне ўсіх палітвязняў.

2️⃣ Інтэграцыя беларусаў, вымушаных пакінуць краіну з-за рэпрэсіяў, на падставе «Люксембургскіх рашэнняў» (Luxembourg Solutions) ад чэрвеня 2024 года.

3️⃣ Правядзенне свабодных і справядлівых выбараў у адпаведнасці са стандартамі АБСЕ.

4️⃣ Падтрымка незалежных медыя і грамадзянскай супольнасці.

5️⃣ Падтрымка антываенных ініцыятываў Беларусі, паколькі нелегітымны рэжым уцягнуў краіну ў агрэсію супраць Украіны.

Парламентарыі таксама пацвердзілі намер прыцягнуць прадстаўнікоў рэжыму да адказнасці за злачынствы супраць чалавечнасці і за ўдзел у вайне супраць Украіны.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Дасягненне мэты будучай дэмакратычнай Беларусі было галоўным пытаннем падчас сустрэчы намесніка кіраўніцы Кабінета Паўла Латушкі з палітычным дырэктарам МЗС Ірландыі Джэрардам Кеонам. 

У сувязі з выклікамі для сусветнай бяспекі і вайной, якую вядзе Расія супраць Украіны пры падтрымцы рэжыму Лукашэнкі, асаблівая ўвага была нададзена неабходнасці пры распрацоўцы будучай стратэгіі бяспечнай Еўропы ўлічыць падтрымку беларускага грамадства, якое выступае супраць вайны і хацела б жыць у дэмакратычнай, еўрапейскай і незалежнай дзяржаве – Рэспубліцы Беларусь.

Павел Латушка звярнуўся з просьбай да прадстаўніка МЗС Ірландыі аб падтрымцы ў тым ліку:

• незалежных СМІ і блогераў – і забеспячэнні іх працы ва ўмовах рэпрэсій;

• няўрадавых арганізацый, асабліва тых, хто займаецца абаронай правоў чалавека.

Падчас сустрэчы таксама абмеркавалі:

Стратэгіі ціску на рэжым Лукашэнкі праз:

• прыцягненне Лукашэнкі і яго памагатых да міжнароднай адказнасці за агрэсію супраць Украіны, ваеннае злачынства, звязанае з незаконным перамяшчэннем украінскіх дзяцей, і злачынствамі супраць чалавечнасці ў дачыненні да беларускага народа;

• пашырэнне санкцый супраць рэжыму і іх гарманізацыю на еўрапейскім узроўні.  

Сітуацыю ў Беларусі:

• у краіне застаецца вялікая колькасць палітзняволеных – працуе «канвеер» рэпрэсій;

• усе незалежныя палітычныя партыі ліквідаваныя;

• больш за 50% няўрадавых арганізацый былі зачыненыя.  

Джэрард Кеон падкрэсліў неабходнасць працягваць ціск на рэжым Лукашэнкі і падтрымліваць дэмакратычныя сілы Беларусі. Ён адзначыў жорсткасць рэжыму Лукашэнкі і выказаў салідарнасць з беларускім народам у яго барацьбе за дэмакратыю, пацвердзіўшы гатоўнасць Ірландыі аказваць дапамогу. 

Прадстаўнік ірландскага МЗС выказаўся за неабходнасць далейшага ўзмацнення санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі. Падчас сустрэчы былі абмеркаваныя магчымыя далейшыя крокі па ўзмацненні і наданні большай эфектыўнасці санкцыйнаму ціску.

Павел Латушка: «Ірландыя мае абсалютна рэалістычныя ацэнкі ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі, які з’яўляецца саюзнікам Расіі ў агрэсіі супраць Украіны. Ірландыя выступае і будзе выступаць за больш моцныя санкцыі супраць рэжыму, калі ён не спыніць сваю падтрымку ў вайне супраць Украіны. 

Таксама Ірландыя вывучыць магчымасць падтрымкі прыцягнення Лукашэнкі да адказнасці за злачынствы, якія ён здзяйсняе супраць беларусаў і ў сувязі з агрэсіяй у адносінах Украіны.

Мы абмяркоўвалі і сітуацыю, звязаную з фінансавай падтрымкай і дапамогай грамадзянскай супольнасці Беларусі. Ірландыя абсалютна разумее важнасць і прыярытэтнасць падтрымкі незалежных СМІ і блогераў. Я звярнуўся з просьбай, каб былі выдзеленыя адпаведныя сродкі. Таксама мы казалі пра важнасць фінансавай падтрымкі грамадзянскіх ініцыятыў і праваабарончых арганізацый».

Прадстаўнік МЗС Ірландыі адзначыў зацікаўленасць у правядзенні ў Ірландыі адмысловай канферэнцыі, прысвечанай беларускай культуры і яе падтрымцы.

Крыніца: НАУ

Група Спецыяльных дакладчыкаў ААН звярнулася да ўрада Беларусі адносна прынятага ў першым чытанні законапраекта «Аб папраўках у законы аб забеспячэнні правоў дзяцей». Паводле законапраекта, асобам, асуджаным за «злачынствы экстрэмісцкага характару» будзе забаронена займацца педагагічнай дзейнасцю і займаць пасады, звязаныя з рэгулярнай працай з дзецьмі.

Леанід Марозаў, дарадца Святланы Ціханоўскай па прававых пытаннях, тлумачыць:

«25 лютага 2025 года спецыяльныя дакладчыкі ААН выказалі сур’ёзную занепакоенасць новым законапраектам у Беларусі, які робіць больш жорсткімі рэпрэсіі пад падставай абароны правоў дзяцей.

У чым яго сутнасць:

1. Настаўнікі, трэнеры, выхавальнікі, якія калі-небудзь падвяргаліся рэпрэсіям, больш не змогуць працаваць па прафесіі;

2. Забарона будзе дзейнічаць нават у тым выпадку, калі судзімасць была знята або крымінальны пераслед спынены з-за сканчэння тэрміну даўнасці ці амністыі;

3. Улады працягваюць выкарыстоўваць размытыя паняцці «экстрэмізм» і «тэрарызм», каб пераследваць іншадумцаў;

4. Гэта парушае міжнародныя законы, якія Беларусь афіцыйна абавязалася выконваць.

Прадстаўнікі ААН ужо запатрабавалі адмяніць гэты законапраект і прывесці законы краіны ў адпаведнасць з правамі чалавека».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Коратка:

• сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі застаецца вельмі цяжкай: працягваюцца рэпрэсіі супраць удзельнікаў пратэстаў 2020 года, а таксама пераслед іншадумцаў;

• Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (IAPB), чальцом якой з'яўляецца «Вясна», прадставіла доказы і юрыдычны аналіз у Канцылярыю пракурора Міжнароднага крымінальнага суда (МКС) для папярэдняга вывучэння пытання аб тым, ці валодае Суд юрысдыкцыяй для расследавання і пераследу меркаваных злачынстваў супраць чалавечнасці, уключаючы дэпартацыю, пераслед і іншыя бесчалавечныя акты, здзейсненымі беларускімі высокапастаўленымі службовымі асобамі з першага траўня 2020 года. Адзначаецца, што база дадзеных Платформы змяшчае больш за 29 000 дакументаў, якія маюць дачыненне да 2 600 апытаных, і больш за мільён архіваваных матэрыялаў з адкрытых крыніц;

• на 28 лютага 2025 года ў Беларусі ў месцах зняволення знаходзіліся 1 234 палітзняволеных (з іх 155 – жанчыны), за месяц праваабарончая супольнасць прызнала такімі 39 чалавек і запатрабавала рэабілітацыі 16 былых палітвязняў, аб пазбаўленні волі якіх стала вядома ўжо пасля іх вызвалення; агулам з траўня 2020 года рашэнні аб прызнанні палітвязнямі прымаліся ў дачыненні да больш чым 3 776 чалавек; 2 542 чалавекі, з якіх 541 – жанчыны, ужо знаходзяцца на волі ў сувязі з адбыццём тэрміну, вызваленнем ад пакарання або ў сувязі са змяненнем меры стрымання;

• Агулам «Вясне» вядома пра больш чым 6 560 асуджаных па палітычна матываваных крымінальных справах. У лютым падлічана колькасць асуджаных у студзені – 89 чалавек. З гэтай колькасці 65 складаюць мужчыны, 24 – жанчыны. Яшчэ адзін чалавек у студзені быў падвергнуты асуджэнню ў парадку працэдуры завочнай вытворчасці. Гэта мінімальная дакладна вядомая колькасць абвінавачаных, у дачыненні да якіх вынеслі прысуды: агулам у студзені судамі слухаліся палітычна матываваныя крымінальныя справы ў дачыненні да не менш за 180 чалавек;

• праваабаронцы "Вясны": лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі, віцэ-прэзідэнт Міжнароднай федэрацыі за правы чалавека (FIDH) Валянцін Стэфановіч, а таксама Уладзімір Лабковіч, Марфа Рабкова, валанцёр Андрэй Чапюк, а таксама праваабаронца Наста Лойка, асуджаныя да пазбаўлення волі, працягваюць утрымліваюцца ў зняволенні;

• працягваюцца адвольныя затрыманні грамадзян за рэалізацыю сваіх грамадзянскіх правоў; у лютым 2025 года "Вясна" зафіксавала мінімум 656 выпадкаў рэпрэсій (у тым ліку затрыманні, ператрусы і г.д.), якія вынікаюць з палітычна матываванага крымінальнага і адміністрацыйнага пераследу.У дачыненні да не менш за 352 чалавекі былі вынесеныя пастановы па адміністрацыйных справах;

• праваабаронцы па-ранейшаму рэгулярна выяўляюць, збіраюць і сістэматызуюць факты прымянення катаванняў і забароненых відаў абыходжання ў ходзе расследавання палітычна матываваных крымінальных спраў, а таксама забароненых відаў звароту ў працэсе адбыцця крымінальнага і адміністрацыйнага пакарання па палітычна матываваных справах;

• Камітэт па ліквідацыі ўсіх формаў дыскрымінацыі ў адносінах да жанчын вынес заключныя заўвагі па дзявятым перыядычным дакладзе Беларусі. КЛДЖ выказаў занепакоенасць адсутнасцю ў Беларусі комплекснага закона аб гендарнай роўнасці і антыдыскрымінацыйнага заканадаўства. Камітэт адзначыў сур'ёзныя рэпрэсіі супраць абаронцаў правоў жанчын, палітычных актывістак і журналістак, а таксама бесчалавечныя ўмовы іх утрымання ў зняволенні. КЛДЖ заклікаў перагледзець крымінальныя справы і вызваліць жанчын, чыё заключэнне пагражае іх здароўю або жыццю;

• Урад Беларусі здзейсніў "шырокамаштабныя парушэнні правоў чалавека ў дачыненні да грамадзянскага насельніцтва, што з'яўляецца часткай жорсткіх намаганняў па падаўленні любой апазіцыі праўленню Аляксандра Лукашэнкі". Некаторыя з гэтых парушэнняў прыраўноўваюцца да злачынстваў супраць чалавечнасці, заключыла група незалежных экспертаў ААН па становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі;

• уступілі ў сілу змены ў Крымінальны кодэкс, якія пашыраюць магчымасці трансгранічнага пераследу па палітычных матывах.

Палітычна матываваны пераслед і палітвязні 

Агулам, з 2020 года, як мінімум 8 092 чалавек сутыкнулася з крымінальным пераследам па палітычных матывах. У дачыненні да не менш за 6 673 чалавек былі вынесеныя палітычна матываваныя прысуды. Не менш за 33 чалавекі суды накіравалі на прымусовае лячэнне.

Вясна сабрала асноўныя навіны рэпрэсіўных практык за апошні год, сярод іх адзначаны ўзмацненне пераследу ЛГБТК + людзей, прымусу да кампенсацыі шкоды за данаты ў арганізацыі грамадзянскай супольнасці, павелічэнне колькасці завочных судоў і інш.

На працягу лютага зафіксавана мінімум 656 выпадкаў палітычна матываваных рэпрэсій (у тым ліку затрыманні, ператрусы і г.д.), якія вынікаюць з крымінальнага і адміністрацыйнага пераследу.  У дачыненні да не менш за 352 чалавек вынесеныя пастановы па адміністрацыйных справах. У тым ліку працягваліся ўзмоцненыя праверкі і затрыманні пры перасячэнні мяжы з Беларуссю. Таксама вядома пра першыя затрыманні пасля атрымання спецслужбамі доступу да чат-бота "Беларускі Гаюн", які збіраў інфармацыю аб перасоўванні расейскай вайсковай тэхнікі па тэрыторыі Беларусі і іншай актыўнасці, звязанай з уварваннем Расіі ва Украіну.

Колькасць палітычных зняволеных на канец месяца склала 1 234 чалавекі. За люты праваабаронцы прызналі палітвязнямі 39 чалавек. Таксама 16 чалавек былі прызнаныя палітвязнямі постфактум, паколькі інфармацыя аб іх адвольным затрыманні стала вядомая толькі пасля іх вызвалення.

Колькасць былых палітвязняў перавышае 2 540 чалавек. 1 лютага была вызвалена Паліна Шарэнда-Панасюк: тэрмін зняволення палітычнай актывісткі тройчы адвольна падаўжаўся прымяненнем арт. 411 КК (злоснае непадпарадкаванне патрабаванням адміністрацыі папраўчай установы). 12 лютага стала вядома аб вызваленні палітвязняў Андрэя Кузнечыка і Алены Маўшук дзякуючы садзейнічанню ЗША.

Сяргей Ціханоўскі больш за 700 дзён утрымліваецца ў рэжыме інкамунікада. Вядома таксама аб працяглым утрыманні ў рэжыме інкамунікада палітвязняў Максіма Знака, Мікалая Статкевіча, Ігара Лосіка, Віктара Бабарыкі, Уладзіміра Кнігі, Мікалая Банькова, Андрэя Навіцкага, Аляксандра Арановіча і Аляксандра Францкевіча. Поўная адсутнасць якой-небудзь інфармацыі аб некаторых з іх дае падставы лічыць іх ахвярамі гвалтоўнага знікнення. Марыя Калеснікава з адзіночнай ізаляцыі, як паведамлялася, была пераведзеная ў атрад папраўчай калоніі, гэта можа азначаць спыненне рэжыму інкамунікада.

Палітвязні працягваюць сутыкацца з змяшчэннем у ШІЗА ў якасці меры ціску на іх. Утрыманне ў ШІЗА фактычна азначае рэжым інкамунікада і негуманныя ўмовы ўтрымання. У лютым стала вядома пра змяшчэнне ў ШІЗА палітвязняў Дзяніса Івашына – як паведамлялася, за выкарыстанне беларускай мовы, а таксама Алены Гнаук і Вікторыі Кульшы – раней паведамлялася пра ціск на жанчын з боку адміністрацыі жаночай калоніі № 24. Дзяніс Сальмановіч прабыў у ШІЗА больш за два месяцы, з лістапада па люты.

Вядома пра 53 палітвязні, якія сутыкнуліся з абвінавачваннямі ў «злосным непадпарадкаванні патрабаванням адміністрацыі папраўчай установы», якія прад'яўляюцца зняволеным па сукупнасці дысцыплінарных спагнанняў (артыкул 411 Крымінальнага кодэкса). Сярод іх як мінімум восем палітвязняў, якія працягваюць адбываць пазбаўленне волі ў сувязі з прысудам па дадзеных абвінавачваннях.

У дачыненні да палітвязня Кірыла Вевеля, асуджанага да трох гадоў пазбаўлення волі, распачатая новая крымінальная справа паводле абвінавачванняў ва "ўдзеле ў экстрэмісцкім фармаванні".

Сярод палітвязняў як мінімум 37 замежных грамадзян. У лютым працягваліся крымінальныя судовыя працэсы над грамадзянінам Японіі Наканісі Масатосі, грамадзянінам Арменіі Ервандам Марцірасянам і грамадзянінам Латвіі Юрыйсам Ганінсам. 

Паводле інфармацыі БАЖ, вызвалены ў сакавіку 2024 года па памілаванні палітвязень Андрэй Толчын, быў зноў затрыманы ў канцы 2024 года. "Гомельская Вясна" даведалася, што 5 снежня яго асудзілі за «распаўсюд экстрэмісцкіх матэрыялаў» (арт.19.11 КаАП). Вядома, што пасля затрымання Андрэй выходзіў на волю не з ІЧУ, а з лякарні.

Amnesty Polska запусціла кампанію салідарнасці з беларускімі палітвязнямі #BiegamDobrze у рамках марафону ў Варшаве ў сакавіку.

Пераслед праваабаронцаў

Працягваюць утрымлівацца ў зняволенні праваабаронцы "Вясны": лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі, а таксама Валянцін Стэфановіч, Уладзімір Лабковіч, Марфа Рабкова і валанцёр Андрэй Чапюк. Працягвае знаходзіцца ў няволі Наста Лойка, праваабаронца Human Constanta.

У сувязі з гадавінай вынясення прысуду Алесю Бяляцкаму, Валянціну Стэфановічу і Уладзіміру Лабковічу беларускія праваабарончыя арганізацыі апублікавалі сумесную заяву з заклікам да міжнароднай супольнасці і патрабаваннем да ўладаў Беларусі распачаць усе магчымыя намаганні для таго, каб усе палітычныя зняволеныя ў Беларусі былі безумоўна вызваленыя і рэабілітаваныя.

Адсутнасць справядлівага судовага разбіральніцтва па палітычна матываваных справах

Суды працягваюць актыўна выносіць палітычна матываваныя прысуды, большая частка крымінальных спраў па-ранейшаму тычыцца ўдзелу ў мірных пратэстах пасля прэзідэнцкіх выбараў 2020 года. На працягу лютага ў судах разглядаліся крымінальныя справы ў дачыненні да як мінімум 304 абвінавачаных, вынесена мінімум 352 пастановы па адміністрацыйных справах. Варта адзначыць, што ўлады старанна хаваюць колькасныя дадзеныя аб маштабах палітычна матываванага крымінальнага і адміністрацыйнага пераследу.

Захоўваецца рост колькасці завочных палітычна матываваных судоў і тэндэнцыя пашырэння прымянення спецвытворчасці ў дачыненні да непублічных, не медыйных людзей.

Законам "Аб змяненні кодэксаў па пытаннях крымінальнай адказнасці" ад 17 лютага 2025 года № 61-З былі прынятыя змены ў крымінальнае заканадаўства, якія пашыраюць пералік складаў Крымінальнага кодэкса, па якіх магчыма правядзенне папярэдняга расследавання ў рамках спецыяльнай вытворчасці і вынясенне прысуду завочна. У пералік дададзеныя: "распальванне расавай, нацыянальнай, рэлігійнай альбо іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы", "рэабілітацыя нацызму", "адмаўленне генацыду беларускага народа", "дыскрэдытацыя Рэспублікі Беларусь", "абраза службовай асобы", "абраза і паклёп на прэзідэнта", "здзек над дзяржаўнымі сімваламі", "акт тэрарызму", "прапаганда тэрарызму", "пагроза здзяйсненнем акта тэрарызму", "фінансаванне і садзейнічанне тэрарыстычнай дзейнасці", "праходжанне навучання ці іншай падрыхтоўкі для ўдзелу ў тэрарыстычнай дзейнасці", "стварэнне арганізацыі для ажыццяўлення тэрарыстычнай дзейнасці альбо ўдзел у ёй", "арганізацыя дзейнасці тэрарыстычнай арганізацыі і ўдзел у дзейнасці такой арганізацыі". Усе гэтыя склады злачынстваў выкарыстоўваюцца ў асноўным для палітычна матываванага пераследу беларусаў. Гэтыя новаўвядзенні хутчэй за ўсё стануць прычынай рэзкага пашырэння завочнага крымінальнага пераследу ў якасці спосабу ажыццяўлення трансгранічных рэпрэсій у дачыненні да іншадумцаў і апанентаў рэжыму.

За тры гады, якія прайшлі з поўнамаштабнага ўварвання Расійскай Федэрацыі ва Украіну, у нашай краіне працягваюць масава пераследваць за любую падтрымку Украіны і выказванне салідарнасці. Па стане на 24 лютага 2025 года ў Беларусі як мінімум 41 чалавека асудзілі за данаты беларускім добраахвотнікам. За намер ваяваць на баку Украіны асуджаныя мінімум 30 чалавек. За перадачу фота і відэа расійскай вайсковай тэхнікі ў СМІ асудзілі мінімум 93 чалавекі.

З пачаткам поўнамаштабнай вайны актыўнаму пераследу падвяргаюцца ўкраінцы ў Беларусі. Пры ўездзе ў нашу краіну іх пільна даглядаюць і дапытваюць спецслужбы, а некаторых не ўпускаюць без тлумачэння прычын. Некаторыя ўкраінцы падвяргаюцца крымінальнаму пераследу за "агентурную дзейнасць", "спробы дыверсій" і "шпіянаж". На сённяшні дзень у Беларусі асудзілі як мінімум 13 грамадзян Украіны.

Парушэнне права на роўнае абыходжанне і недыскрымінацыю 

Камітэт па ліквідацыі ўсіх формаў дыскрымінацыі ў адносінах да жанчын (КЛДЖ) вынес заключныя заўвагі па дзявятым перыядычным дакладзе Беларусі. КЛДЖ выказаў занепакоенасць адсутнасцю ў Беларусі комплекснага закона аб гендарнай роўнасці і антыдыскрымінацыйнага заканадаўства. Камітэт адзначыў сур'ёзныя рэпрэсіі супраць абаронцаў правоў жанчын, палітычных актывістак і журналістак, а таксама бесчалавечныя ўмовы іх утрымання ў зняволенні. КЛДЖ заклікаў перагледзець крымінальныя справы і вызваліць жанчын, чыё зняволенне пагражае іх здароўю або жыццю.

Працягваецца пераслед ЛГБТК+ людзей. 7 лютага 2025 года Савет Міністраў у першым чытанні ўхваліў папраўкі ў Закон "аб правах дзіцяці", якія прадугледжваюць жорсткія абмежаванні ў дачыненні да распаўсюджвання інфармацыі аб ЛГБТК+ тэмах: прадугледжваецца забарона "прапаганды гомасэксуальных адносін, змены полу, педафіліі і бяздзетнасці", такую інфармацыю прапануецца кваліфікаваць як "шкодную для здароўя і развіцця дзяцей" і маркіраваць узроставай катэгорыяй, што фактычна пазбаўляе да яе доступу падлеткаў і маладых людзей.

У лютым стала вядомая гісторыя пераследу трансгендарнай персоны, якая сутыкнулася са зневажальным і агрэсіўным абыходжаннем з боку супрацоўнікаў праваахоўных органаў у ліпені 2024 года.

Заключэнне Дзяніса Івашына ў ШІЗА, як паведамляецца, за выкарыстанне беларускай мовы – прыклад моўнай дыскрымінацыі, накіраванай на выцясненне нацыянальнай ідэнтычнасці і прымусовую русіфікацыю. Гэты выпадак адлюстроўвае рэпрэсіўную палітыку ўладаў у дачыненні да беларускамоўных грамадзян. 

Катаванні і негуманнае абыходжанне

Былая палітзняволеная Паліна Шарэнда-Панасюк, вызваленая ў лютым з папраўчай калоніі № 24, распавяла пра ўмовы ўтрымання ў калоніі і пра рэпрэсіі ў дачыненні да палітзняволеных жанчын.  Яна падкрэсліла жорсткі ціск турэмнай адміністрацыі ў дачыненні да палітзняволеных Вікторыі Кульшы, Алены Гнаук і Вольгі Маёравай, а таксама паведаміла пра збіванне Кацярыны Бахвалавай.                                                                                                             

Мікалай Шугаеў, вызвалены ў лютым грамадзянін ЗША, схуднеў за час зняволення на 20 кілаграм, што яскрава дэманструе цяжкія і негуманныя ўмовы зняволення ў месцах пазбаўлення волі ў Беларусі.

"Вясна" паразмаўляла з чатырма беларусамі, асуджанымі па адміністрацыйных справах напрыканцы 2024-га — напачатку 2025-га, і распытала ў іх пра ўмовы ўтрымання для "палітычных" у розных гарадах Беларусі. Яны распавялі, як прымушаюць прысядаць голым падчас праверак, як робяць уколы праз "кармушкі", як катуюць холадам у камерах РУУСа, пра беларуса-"вагнераўца" на Акрэсціна і пра тое, якія сродкі катаванняў выкарыстоўваюць у КДБ і ГУБАЗіКу.

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (IAPB), чальцом якой з'яўляецца «Вясна», прадставіла доказы і юрыдычны аналіз у Канцылярыю пракурора Міжнароднага крымінальнага суда (МКС) для папярэдняга вывучэння пытання аб тым, ці валодае Суд юрысдыкцыяй для расследавання і пераследу меркаваных злачынстваў супраць чалавечнасці, уключаючы дэпартацыю, пераслед і іншыя бесчалавечныя акты, здзейсненымі беларускімі высокапастаўленымі службовымі асобамі з першага траўня 2020 года. Адзначаецца, што база дадзеных Платформы змяшчае больш за 29 000 дакументаў, якія маюць дачыненне да 2 600 апытаных, і больш за мільён архіваваных матэрыялаў з адкрытых крыніц. 

Парушэнне свабоды мірных сходаў. Падаўленне свабоды выказвання меркаванняў

Адвольныя затрыманні і пазбаўленне волі за выказванне меркаванняў і/або ўдзел у масавых мерапрыемствах у сувязі з нязгодай з вынікам выбараў 2020 прымяняюцца на практыцы да гэтага часу.

Вядома пра не менш за 15 асуджаных за здзяйсненне злачынства, прадугледжанага арт. 342 КК (арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўны ўдзел у іх). 

Тэндэнцыя асуджэння сем'яў захоўваецца. Пад палітычна матываваны крымінальны пераслед часцей за ўсё трапляюць цэлыя сем'і ці групы сваякоў, якія пераследуюцца пераважна паводле артыкула 342 КК: у Гарадзенскім абласным судзе 24 лютага разглядалі крымінальную справу супраць Леаніда і Антаніны Церабей паводле пяці артыкулаў Крымінальнага кодэкса: ч. 1 арт. 368 (абраза Лукашэнкі), ч. 1 арт. 342 (актыўны ўдзел у дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак), ч. 1 арт. 130 (распальванне іншай сацыяльнай варожасці), ч. 2 арт. 367 (паклёп на Лукашэнку), арт. 370 (здзек над дзяржаўнымі сімваламі). Антаніну асудзілі да пакарання ў выглядзе абмежавання волі без накіравання ў папраўчую ўстанову адкрытага тыпу тэрмінам на два гады. Леаніда – да трох гадоў пазбаўлення волі. Вынік справы пацвярджае страту незалежнасці судовай сістэмы Беларусі. Пасля затрымання праўладныя каналы паведамілі, што Антаніне, верагодна, вынясуць пакаранне, не звязанае з пазбаўленнем волі, а "вось глава сямейства пасядзіць".

У судзе Кобрынскага раёна 25 лютага пачаўся разгляд крымінальнай справы паводле ч.1 арт. 342 КК у дачыненні да двух братоў і сямейнай пары: Віктара Ціханенкі і Іллі Ціханенкі, Дзмітрыя Кубарэцкага і Наталлі Кубарэцкай.

За выказванні па-ранейшаму нярэдка пазбаўляюць волі: 29-гадовую Карыну Праташчык асудзілі да двух гадоў пазбаўлення волі. Яе прызналі вінаватай паводле ч. 3 арт. 361 Крымінальнага кодэкса (заклікі да дзеянняў, якія наносяць шкоду Беларусі) за заклікі да санкцый.

Суды працягваюць парушаць прынцып галоснасці і разглядаць крымінальныя справы ў закрытым рэжыме.

Так, 25 лютага ў судзе Мазырскага раёна прызначаны разгляд крымінальнай справы паводле ч. 2 арт. 367 КК за "паклёп на А. Лукашэнку" ў дачыненні да Анастасіі Ахраменкі.

Таксама 26 лютага ў Мазырскім раённым судзе пачаўся закрыты працэс над 62-гадовым супрацоўнікам лабараторыі інфарматыкі і сувязі Мазырскага нафтаперапрацоўчага завода Ігарам Шуканавым. Яго абвінавачваюць паводле двух артыкулаў: паводле ч. 2 арт. 367 КК за "паклёп на А. Лукашэнку" і паводле ч. 1 арт. 342 КК за "актыўны ўдзел у дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак". Ігара Шуканава паказальна жорстка затрымалі 1 жніўня 2024 года наўпрост на працоўным месцы: вывезлі за прахадную завода і зладзілі паказальнае збіццё. Відэа затрымання апублікавалі на праўладных каналах, дзе былі зафіксаваныя цялесныя пашкоджанні ў выглядзе велізарнай гематомы і рассечанай скуры над правым брывом.

Парушэнне правоў журналістаў, супрацоўнікаў СМІ і блогераў

Паводле звестак Беларускай асацыяцыі журналістаў, на канец лютага 2025 года ў зняволенні знаходзіцца 41 супрацоўнік медыя.

Паводле інфармацыі RSF і БАЖ, з пачатку выбарчай кампаніі 2020 года, 397 журналістаў падвергліся 589 неабгрунтаваным арыштам, некаторыя з іх затрымліваліся неаднаразова.

21 лютага ў Мінскім гарадскім судзе пачалі разглядаць крымінальную справу паводле абвінавачвання Ігара Ільяша ў "дыскрэдытацыі Беларусі" (арт. 369-1 КК) і "садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці" (ч. 2 арт. 361-4 КК). 

У лютым працягваліся завочныя суды ў дачыненні да беларусаў, якія вымушана пакінулі Беларусь. Так, 26 лютага ў рамках спецыяльнай вытворчасці прызначаны разгляд крымінальнай справы ў дачыненні да блогера і стваральніка тэлеграм-канала "Мая краіна Беларусь" Сяргея Бяспалава. Яго абвінавачваюць ва ўчыненні 10 злачынстваў, у тым ліку, прадугледжаных ч. 3 арт. 361 КК (заклікі да санкцый), ч. 1 арт. 361-1 КК (стварэнне экстрэмісцкага фармавання або ўдзел у ім), ч. 2 арт. 367 КК (паклёп на Лукашэнку), ч. 2 арт. 368 КК (абраза Лукашэнкі).

7 сакавіка прызначаны разгляд крымінальнай справы ў дачыненні да Паліны Піткевіч, якая абвінавачваецца ва ўчыненні злачынства, прадугледжанага арт. 361-1 Крымінальнага кодэкса (стварэнне экстрэмісцкага фармавання або ўдзелу ў ім). У чэрвені 2024 года, КДБ паказаў на дачыненне Паліны Піткевіч да прызнанага экстрэмісцкім фармаваннем MediaIQ — праекту «прэс-Клуба» па павышэнні медыяпісьменнасці. Да палітзняволенай, якая пісала артыкулы пра культуру і дапамагала бяздомным жывёлам, прыменена мера стрымання ў выглядзе заключэння пад варту.

Парушэнне правоў і свабод на падставе барацьбы з экстрэмізмам і тэрарызмам

Улады Беларусі выкарыстоўваюць заканадаўства аб супрацьдзеянні экстрэмізму і тэрарызму як інструмент палітычна матываванага пераследу за ажыццяўленне грамадзянскіх і палітычных правоў.

У лютым улады папоўнілі спіс экстрэмісцкіх фармаванняў яшчэ дзвюма пазіцыямі. Сярод новых суб'ектаў-папулярнае сеткавае выданне "Медиазона. Беларусь".

У Пералік грамадзян Рэспублікі Беларусь, замежных грамадзян або асоб без грамадзянства, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці, за люты ўнесена яшчэ 90 чалавек. Агулам у спісе імёны 4 990 чалавек; гэта не ўсе, хто асуджаны па палітычных матывах.

141 новае рашэнне аб прызнанні інфармацыйнай прадукцыі экстрэмісцкімі матэрыяламі вынеслі ў лютым суды – у асноўным у дачыненні да пратэстных інфармацыйных рэсурсаў, кніг, музычных кампазіцый, якімі дапоўнены адпаведны спіс. Сярод прызнанай экстрэмісцкай прадукцыі толькі некалькі інфармацыйных рэсурсаў з публікацыямі неанацысцкага зместу.

Фармаванне спісаў асоб, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай і тэрарыстычнай дзейнасці, а таксама пералікаў забароненай інфармацыйнай прадукцыі і экстрэмісцкіх арганізацый служыць падставай для рэпрэсій, пераследаў і абмежаванняў правоў.

Так, палітвязня Аляксандра Зіязетдзінава восенню 2022 года ўжо асудзілі паводле ч.1 арт. 361-2 КК (фінансаванне экстрэмісцкай дзейнасці) да трох гадоў калоніі за перавод крыптавалюты ў BYPOL. У сярэдзіне кастрычніка 2023 года яго знялі ў прапагандысцкім фільме, дзе ён распавёў, што кампенсаваў шкоду за новы выяўлены эпізод і напісаў заяву аб памілаванні. Але нягледзячы на гэта, у лютым 2024 года ў Мінскім гарадскім судзе пачаўся разгляд новай крымінальнай справы паводле ч. 1 арт. 361-2 КК (фінансаванне экстрэмісцкай дзейнасці) і ч. 2 арт. 290-1 КК (фінансаванне тэрарыстычнай дзейнасці). Стала вядома, што суддзя Алена Шылько прызначыла яму дзевяць гадоў пазбаўлення волі ў калоніі.

У Мінскім абласным судзе 11 лютага 60-гадовую палітзняволеную Наталлю Ладуцьку прызналі вінаватай у "садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці" і асудзілі яе да чатырох гадоў пазбаўлення волі і 600 базавых велічыняў штрафу (24 000 рублёў).

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Сёння тры гады поўнамаштабнаму ўварванню Расіі ва Украіну. У нашай краіне працягваюць масава пераследаваць за любую падтрымку Украіны і выказванне салідарнасці. Па стане на 24 лютага 2025 года ў Беларусі як мінімум 41 чалавека асудзілі за данаты беларускім добраахвотнікам. За намер ваяваць на баку Украіны асуджаныя мінімум 30 чалавек. За перадачу фота і відэа расійскай ваеннай тэхнікі ў СМІ асудзілі мінімум 93 чалавекі. 

З пачаткам поўнамаштабнай вайны актыўнаму пераследу падвяргаюцца ўкраінцы ў Беларусі. Пры ўездзе ў нашую краіну іх пільна даглядаюць і дапытваюць спецслужбы, а некаторых не ўпускаюць без тлумачэння прычынаў. Некаторыя ўкраінцы зазнаюць крымінальны пераслед за "агентурную дзейнасць", "спробы дыверсій" і "шпіянаж". На сёння ў Беларусі асудзілі як мінімум 13 грамадзянаў Украіны.

Распавядаем у лічбах пра пераслед за падтрымку Украіны, а таксама ўзгадваем гучныя справы, па якіх за апошні год судзілі беларусаў і грамадзянаў іншых краінаў.

Пераслед за падтрымку Украіны ў лічбах

Па стане на 24 лютага 2025 года агулам за падтрымку Украіны ў Беларусі асудзілі як мінімум 209 чалавек, сярод якіх 38 жанчын. 

Як мінімум 41 чалавека асудзілі за данаты беларускім добраахвотнікам. Звычайна беларускія ўлады расцэньваюць данаты, як "фінансаванне вайны" і судзяць беларусаў паводле ч. 2 арт. 361-3 (фінансаванне ўдзелу на тэрыторыі замежнай дзяржавы ў ваенных дзеяннях) Крымінальнага кодэкса. За намер ваяваць на баку Украіны судзяць паводле ч. 1 арт. 361-3 (удзел на тэрыторыі замежнай дзяржавы ва ўзброеным фарміраванні або ўзброеным канфлікце, ваенных дзеяннях, вярбоўцы альбо падрыхтоўцы асоб да такога ўдзелу) Крымінальнага кодэкса. Па гэтым артыкуле асуджаныя мінімум 30 чалавек. Беларусы перадаюць фота і відэа перасоўвання расійскай ваеннай тэхнікі ў незалежныя СМІ і ініцыятывы, якія амаль усе прызнаныя ўладамі "экстрэмісцкімі фармаваннямі". Праз гэта беларусы зазнаюць крымінальны пераслед нібы за "садзейначанне экстрэміскай дзейнасці" (арт. 361-4 КК) або за "стварэнне экстрэмісцкага фармавання" (арт. 361-1 КК). З гэтай нагоды судзілі мінімум 93 чалавекі. Таксама ў сувязі з вайной ва Украіне ў Беларусі судзяць за "здраду дзяржаве" (арт. 356 КК) і за "акт тэрарызму" (арт. 289 КК). Па гэтых артыкулах асудзілі мінімум 35 і 24 чалавекі адпаведна.

Як пераследвалі беларусаў за падтрымку Украіны ў папярэднія два гады вайны ва Украіне можна пачытаць у нашым леташнім матэрыяле па спасылцы тут.

Гучныя справы, па якіх судзілі беларусаў і грамадзянаў іншых краінаў

У Беларусі працягваюць пераследваць за любую публічную падтрымку Украіны або за выказванне адмоўнага стаўлення пра вайну ў суседняй краіне. Прычынай пераследу можа стаць лозунг "Слава Украіне" або сцяжок жоўта-блакітнага колеру на аватарцы ў сацсетках. За гэта грамадзянаў падвяргаюць адміністрацыйнаму арышту або прызначаюць штраф. 

Так у траўні 2024 года ў Брэсце затрымалі вядучага святаў Юрася Капуцкага. Ён размясціў на сваёй старонцы ў Instagram пост з воклічам "Слава Украіне! Героям слава!".
Сёлета ў чэрвені затрымалі студэнта, які ў адкрытым тэлеграм-чаце пісаў пра жаданне паехаць ва Украіну і ваяваць супраць расіян.  Жыхара Віцебска Паўла Іванова затрымалі летам за тое, што пісаў каментары ў падтрымку Украіны. 

У траўні на беларускай мяжы затрымалі 18-гадовую грамадзянку Украіны Кацярыну Гарсцючэнка. Дзяўчына  вярталася з Польшчы ў Беларусь. На мяжы яе затрымалі за фотаздымак 4-гадовай даўніны ў тэлефоне. Праз вайну ва Украіне дзяўчына атрымала ў Беларусі статус дадатковай аховы, дзе пражывала апошнія два гады.  

Новалукомскага пастара Аляксандра Зарэцкага затрымалі 22 лютага 2024 года за тое, што ён маліўся за Украіну. Яго пакаралі адміністрацыйным арыштам на 15 сутак па артыкуле 19.11 КаАП. Напачтку сакавіка яму зноў прызначылі 15 сутак арышту нібы за "несанкцыянаванае пікетаванне". Такім палічылі прамову падчас набажэнства. 

У красавіку 2024 года палітзняволены віцебскі лекар Аляксандр Рандарэнка ўдзельнічаў у анлайн-стрыме чат-рулеткі з правакатарам, падчас якога меў на стале ўкраінскі вымпел і сярод іншага выкрыкваў "Слава Украіне". Мужчыну прызначылі 75 сутак адміністрацыйнага арышту, у тым ліку за выказванне падтрымкі Украіне. Зімой таго ж года яго асудзілі паводле двух крымінальных справаў на 4 гады калоніі.

У дачыненні да васьмі "каліноўцаў" распачалі спецвытворчасць — іх будуць судзіць завочна

Пра гэта стала вядома ў снежні 2024 года. Гаворка пра Аляксея Манчынскага, Рамана Яроменку, Паўла Кахновіча, Яўгена Каранкевіча, Аляксандра Пятроўскага, Яўгена Салохіна, Ягора Іспянькова, а таксама былога палітвязня Ціхана Клюкача. 

Ім інкрымінавалі шэраг артыкулаў Крымінальнага кодэксу, у тым ліку за намер ваяваць на баку Украіны (ч.1 арт.13 і ч.1 арт. 361-3). Мужчынаў запрашаюць вярнуцца ў Беларусь і прыйсці ў Следчы камітэт.

Варта адзначыць, што акрамя крымінальнага пераследу саміх ваяроў, улады аказваюць ціск на сем'і каліноцаў. Сілавікі ўламваюцца і грамяць кватэры сваякоў каліноўцаў, затрымліваюць іх і запісваюць "пакаяльныя відэа". Так напрыканцы лютага 2024 года сілавікі прымусілі бацьку каліноўца Дзяніса Урбановіча сказаць на відэа, каб той кідаў вайну і вяртаўся дамоў: "Можа не расстраляюць тут, 10 лет адседзіш".

Полк Каліноўскага прызналі "тэрарыстычнай арганізацыяй"

Адпаведнае рашэнне прыняў Вярхноўны суд Беларусі па заяве генпракурора Андрэя Шведа. Пра гэта стала вядома 25 верасня 2024 года.

Ілюстратарцы з Брэсту 6 гадоў калоніі за данаты "Палку Каліноўскага"

Палітзняволеная Наталля Левая пасля пачатку вайны ва Украіне выехала ў Польшчу, дзе працавала 2D-ілюстратаркай. А зімою 2023 года яна вырашыла вярнуцца на радзіму, дзе яе і затрымалі.

Паводле версіі абвінавачвання, палітвязнволеная Наталля Левая цягам 2021 – 2022 гадоў нібы пералічыла на банкаўскія рахункі прадстаўнікоў "экстрэмісцкіх фармаванняў", у тым ліку Палка Каліноўскага, агульную суму каля 1275 еўра.

У ліпені 2024 года ў Брэскім абласным судзе Наталлю асудзілі паводле трох крымінальных артыкулаў на шэсць гадоў калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму.

Таксама за данаты Палку Каліноўскага і ў фонд салідарнасці BYSOL асудзілі 57-гадовага маладзечанца Аляксандра Верасовіча. У красавіку 2024 года ў Мінскім абласным судзе яму прызначылі шэсць гадоў калоніі па двух крымінальных артыкулах: "фінансаванне дзейнасці экстрэмісцкага фармавання" (арт. 361-2) і “фінансаванне ўдзелу на тэрыторыі замежнай дзяржавы ў ваенных дзеяннях” (ч. 2 арт. 361-3 КК).

У Беларусі ФСБ затрымала сына "вагнераўца", якога абвінавачваюць у супрацоўніцтве з легіёнам "Свабода Расіі"

У Расіі 29-гадовага Яўгена Убіраева абвінавачваюць у супрацоўніцтве з легіёнам "Свабода Расіі", які ваюе супраць расійскай арміі ва Украіне, паведаміла 17 лютага 2025 гоада "SOTAvision".

Паведамлялася, што мужчына разам з жонкай жылі ў Арменіі. Там Убіраеў беспаспяхова спрабаваў атрымаць замежны пашпарт, а праз 180 дзён быў вымушаны здзейсніць візаран. Для гэтага ў снежні 2024 года ён прыляцеў у Беларусь. На зваротным шляху Убіраева ў мінскім аэрапорце затрымалі супрацоўнікі ФСБ. Зараз ён знаходзіцца ў СІЗА-1 Екацярынбурга.

Асудзілі беларусаў і ўкраінца, затрыманых па справе аб "падрыхтоўцы тэрактаў"

Напрыканцы снежня 2024 года вядомыя падрабязнасці справы, падчас якой судзілі траіх палітзняволеных: беларусаў Івана Бародзіча і Барыса Пухальскага, а таксама ўкраінца Івана Ліхалата. Праўладныя крыніцы паведамілі, што іх асудзілі на тэрміны ад 11 да 25 гадоў пазбаўлення волі. Дакладныя тэрміны кожнаму з іх не паведамляліся

Нагадаем, пра затрыманне шасці чалавек КДБ паведаміў 11 верасня 2024 года. Пра гэта стала вядома з прапагандысцкага фільма, які паказалі адразу на ўсіх дзяржаўных каналах. На відэа некаторыя з іх выглядаюць збітымі, некаторых на следчых дзеяннях водзяць на ланцугах, аднаго з затрыманых знялі ў СІЗА КДБ.

У фільме сцвярджалася, што "раней Пухальскі выходзіў на сувязь з СБУ, каб паваяваць на баку Украіны, але атрымаў адмову". Яму нібыта растлумачылі, што яго навыкі спатрэбяцца ў Беларусі. Паводле прапагандыстаў, першапачаткова трое выконвалі задачы па зборы інфармацыі.

Справа выбуху на аэрадроме ў Мачулішчах: да 25 гадоў калоніі

У лютым 2023 года на ваенным аэрадроме ў Мачулішчах здарыліся выбухі, у выніку чаго быў пашкоджаны каштоўнасны самалёт дальняй выведкі ДРЛВ А-50, які выкарыстоўвалі для навядзення расійскіх ракет на цэлі ва Украіне.

Паводле афіцыйных органаў і прапагандыстаў, выканаўцу дыверсіі Мікалая Швеца вызвалілі па абмене з Украінай у чэрвені 2024 года. Акрамя Мікалая па справе праходзяць Максім Лапацін, Андрэй Сцяпурка, Алег Сычоў і яго жонка Анастасія Пілько, Дзяніс Сакалоў. Усе яны нібы дапамагалі Швецу ў справе, але дакладна не ведалі, хто ён такі.

Алега Сычова 20 лютага 2024 года ўнеслі ў "спіс асобаў датычных да тэрарыстычнай дзейнасці".

Большасць абвінавачваных судзілі завочна: Мікалая Швеца, Аляксандра Азарава, Алу Яцуту, Віталя Якуціка, Яўгенію Тачыцкую, Міхаіла Дзёміна і Сяргея Лопарава.

У Мінскім гарадскім судзе ў жніўні 2024 года ўсіх абвінавачваных асудзілі паводле 11 артыкулаў Крымінальнага кодэкса, сярод якіх "акт тэрарызму" (ч. 3 арт. 289 КК) і "здрада дзяржаве" (ч. 1 арт. 356 КК). Праваабаронцам вядомыя не ўсе прысуды па гэтай справе. Самыя вялікія – па 25 гадоў калоніі – завочна атрымалі Мікалай Швец, Аляксандр Азараў і Віталь Якуцік.

Бацьку і сыну з Украіны па 20 гадоў калоніі, як "дыверсантам СБУ"

У Лельчыцкім раёне ў лютым 2024 года быў аб’яўлены рэжым "контртэрарыстычнай аперацыі”, пасля чаго КДБ паведаміў пра затрыманне "тэрарыстаў", нібы адпраўленых СБУ для здзяйснення дыверсій у Беларусі і РФ. Паводле прапагандыстаў, былі затрыманыя грамадзяне Украіны Сяргейі Павел Кабарчукі, а таксама жыхар Брэсту Віталь Уласюк. Пры іх нібыта былі выяўленыя выбуховыя прылады, якія прызначаліся для здзяйснення тэрактаў ў Расіі і Беларсуі.

У кастрычніку 2024 года ў Гомельскім абласным судзе бацьку з сынам асудзілі паводле чатырох крымінальных артыкулаў, сярод якіх "акт тэрарызму" (арт. 289 КК) і "агентурная дзейнасць" (арт. 358-1 КК). Суддзя Яўген Шаршнёў прызначыў Сяргею і Паўлу па 20 гадоў калоніі кожнаму.

Украінца Вячаслава Бародзія і Мікалая Ласоўскага асудзілі да 10 гадоў калоніі, Валянціну Полаз — да 9 гадоў калоніі

У Гомельскім абласным судзе другога снежня 2024 года вынеслі прысуд грамадзяніну Украіны Вячаславу Бародзію, а таксама беларусам Мікалаю Ласоўскаму і Валянціне Полаз. Суддзя Яўген Шаршнёў прызнаў усіх фігурантаў справы вінаватымі і прызначыў Бародзію і Ласоўскаму па 10 гадоў пазбаўлення волі ва ўмовах узмоцненага рэжыму, па Полаз — 9 гадоў калоніі, паведаміла БелТА. Таксама кожнаму фігуранту прызначылі штраф памерам 550 базавых велічыняў.

Падрабязнасці пераследу ўкраінскага егера сталі вядомыя восенню 2023 года з прапагандысцкага фільма, у якім Вячаслава на следчых дзеяннях вадзілі на ланцугу, а некаторыя выгляаділ моцна збітымі. Агулам трох чалавек абвінавацілі адразу паводле шасці артыкулаў Крымінальнага кодэкса, у тым ліку “здрада дзяржаве” і “агентурная дзейнасць”.

У фільме распавялі, што Бародзій пасля пачатку поўнамаштабнай вайны нібыта прайшоў падрыхтоўку ў навучальным цэнтры Галоўнага ўпраўлення разведкі Мінабароны Украіны і што "з сакавіка 2023 года, акрамя ГУР Мінабароны, ён стаў супрацоўнічаць яшчэ і са Службай бяспекі Украіны".

Вядомага трэнера па адзінаборствах асудзілі за намер ваяваць за Украіну

Палітвязня Міхаіла Галінскага затрымалі ў чэрвені 2024 года. Пачатку яго асудзілі за "непадпарадкаванне супрацоўнікам міліцыі", а пазней завялі крымінальную справу паводле ч. 1 арт. 361-3 (спроба ўдзелу ў вайне) Крымінальнага кодэкса. Міхаіла асудзілі шостага снежня 2024 года ў Мінскім гарадскім судзе. Вынік суда праваабаронцам невядомы.

21 лютага Вярхоўны суд разгледзеў апеляцыйную скаргу Галінскага на прысуд.

Міхаіл Галінскі – адзін з найвядомейшых трэнераў па кітайскіх адзінабортсвах. Выхаванцы Міхаіла перамагалі на міжнародных спаборніцтвах па ўшу.

Судзяць палітвязня, якога затрымалі па падазрэнні ў супрацоўніцтве з Галоўным упраўленнем разведкі Міністэрства абароны Украіны

Магілёўца Паўла Чуркіна ў 2021 годзе асудзілі да аднаго года калоніі за "абразу Лукашэнкі" (арт. 368 Крымінальнага кодэксу). Павел цалкам адбыў пакаранне і 24 траўня 2022 года выйшаў на волю.

Напачатку красавіка 2024 года стала вядома, што Паўла затрымалі па падазрэнні ў супрацоўніцтве з ГУР МО Украіны. Нібыта ён здымаў размяшчэнне "Іскандэраў", каб потым перадаць кадры ВСУ. У якасці пацвярджэння, што Чуркін нібыта быў завербаваны, прапагандысты паказалі ролік, дзе ён на камеру чытае нешта падобнае на тэкст прысягі Украіне.

Цяпер Паўла абвінавачваюць у "здрадзе дзяржаве" (ч. 1 арт. 356 КК), а таксама ў "падрыхтоўцы да ўдзелу на тэрыторыі замежнай дзяржавы ва ўзброеным фармаванні або ўзброеным канфлікце" (ч. 1 арт. 361-3 КК). Паўла асудзілі ў Магілёўскім абласным судзе 14 лістапада 2024 года. Вынік суда праваабаронцам невядомы. 

Гульца ў покер асудзілі на 5 гадоў калоніі за падтрымку Украіны

Палітзняволены ўраджэнец Барысава Міхаіл Фандо вучыўся ў БДУ і жыў у Мінску. Міхаіл – аматар покера, які ўдзельнічаў у шматлікіх чэмпіянатах, у тым ліку беларускім.

Восенню 2024года ў Мінскім гарадскім судзе Міхаіла асудзілі паводле ч. 2 арт. 361-3 (фінансаванне ці іншае матэрыяльнае забеспячэнне вайны) Крымінальнага кодэкса на пяць гадоў калоніі.

55-гадовую палітзняволленую Жанну Дашкевіч асудзілі за падтрымку Украіны

У Мінскім абласным судзе дзявятага верасня Жанну Дашкевіч асудзілі паводле ч. 3 арт. 361-1 (удзел у экстрэмісцкім фармаванні) і ч. 2 арт. 361-3 (фінансаванне ўдзелу на тэрыторыі замежнай дзяржавы ва ўзброеным фармаванні ці ўзброеным канфлікце) Крымінальнага кодэкса. Вынік суда праваабаронцам невядомы. Верагодна, яе асудзілі за падтрымку Украіны.

У Жанны двое дарослых дзяцей — дачка і сын — і не менш за трое ўнукаў. Жанчына займалася сеткавым маркетынгам, кансультавала па правільным харчаванні і ладзіла псіхалагічныя сеансы. Восенню 2024 года імя жанчыны ўнеслі ў "спіс тэрарыстаў".

Палітзняволеную мінчанку асудзілі за данат на дапамогу Украіны

У Мінскім гарадскім судзе 30 ліпеня асудзілі палітзнвяоленую Аліну Хмялеўскую паводле ч. 2 арт. 361-3 (фінансаванне ўдзелу на тэрыторыі замежнай дзяржавы ў ваенных дзеяннях) і арт. 361-2 (фінансаванне дзейнасці экстрэмісцкага фармавання (рэд. страціла моц). Сутнасць абвінавачвання праваабаронцам невядомая, але звычайна па першым артыкуле ў Беларусі судзяць за падтрымку Украіны ў вайне. Справу разглядаў суддзя Яўген Хаткевіч.

Палітзняволеную айцішніцу асудзілі за "фінансаванне вайны"

Надзеі Каранкевіч 29 гадоў, у 2016 годзе яна скончыла Мінскі дзяржаўны лінгвістычны ўніверсітэт на выкладчыка замежных моваў. Надзея троху больш за год адпрацавала перакладчыцай, а пасля перайшла ў IT, дзе была тэсціроўшчыцай. Жанчыну затрымалі ў лістападзе 2023 года.

У Мінскім гарадскім судзе другога жніўня Надзею асудзілі за "фінансаванне дзейнасці экстрэмісцкага фарміравання" (арт. 361-2 КК) і "фінансаванне вайны" (ч. 2 арт. 361-3). Па апошнім звычайна судзяць тых, хто ахвяраваў на дапамогу Украіне. Працэс вёў суддзя Аляксандр Рудэнка.

Справа ваеннага лекара Рыка Крыгера

У ліпені 2024 года ў СМІ з’явілася інфармацыя аб тым, што 24 чэрвеня ў Мінскім абласным судзе ваеннага лекара Чырвонага крыжа, грамадзяніна Нямеччыны Рыка Крыгера асудзілі да смяротнага пакарання шляхам расстрэлу. Немца асудзілі паводле шасці цяжкіх крымінальных артыкулаў, сярод якіх быў “акт тэрарызму” (ч. 3 арт. 289 КК) і "агентурная дзейнасць" (арт. 358-1 КК).

Паводле інфармацыі "Вясны", Рыка Крыгера прызналі вінаватым у"здзяйсненні выбуху ў мэтах аказання ўздзеяння на прыняцце рашэнняў органамі ўлады, застрашвання насельніцтва, дэстабілізацыі грамадскага парадку (акце тэрарызму), здзейсненым асобай, якая раней учыніла злачынства прадугледжанае ч. 4 арт. 295 КК, арганізаванай групай, то бок у здзяйсненні злачынства, прадугледжанага ч. 3 арт. 289 КК". На падставе яго Крыгеру прызначылі выключную меру пакарання ў выглядзе смяротнага пакарання (расстрэлу).

Таксама праваабаронцам стала вядома, што справа вайсковага лекара тычыцца Палка Каліноўскага, а менавіта яго структурнага падраздзялення — замежнага механізаванага батальёна "Western".

Вядома, што 30 ліпеня Рыка Крыгер напісаў памілаванне на імя Лукашэнкі. А ўжо першага жніўня ён быў вызвалены ў межах абмену зняволенымі, які прайшоў паміж ЗША, Расіяй, ФРГ і Беларуссю.

У Брэсце да шасці гадоў калоніі асудзілі грамадзяніна Украіны нібыта за "агентурную дзейнасць"

Брэсцкі абласны суд 15 траўня разгледзеў крымінальную справу супраць грамадзяніна Украіны Арцёма Макавея. 25-гадовага дыджэя абвінавацілі ў "агентурнай дзейнасці" паводле арт. 358-1 Крымінальнага кодэкса. Справу разглядаў суддзя Мікалай Сянько. У чым сутнасць абвінавачання — невядома, паколькі суд праходзіў у закрытым рэжыме.

Хутчэй за ўсё Арцёма Макавея затрымалі 27 студзеня 2023 года ў яго дома ў Кобрыне.

У Арцёма ўкраінскае грамадзянства, але ў Беларусі ён жыў з 2009 года. Апошнія гады працаваў дыджэем у Брэсце, Кобрыне, Мінску.

За "супрацу з украінскімі спецслужбамі" асудзілі на 10 гадоў калоніі

На дзяржаўным тэлеканале АНТ 29 красавіка 2024 года выйшаў прапагандысцкі фільм "Дети на прицеле. Завербованные врагом", дзе паведамілі аб затрыманні сямі падлеткаў за "супрацоўніцтва з украінскімі спецслужбамі". Некаторых з іх абвінавачваюць у "акце тэрарызму" і "здрадзе дзяржаве".

У фільме распавялі, што шэсць падлеткаў нібыта аб'ядналіся ў "анархісцкую ячэйку "Чорныя салаўі", якую "пад кіраўніцтвам Нацыянальнай вызваленчай арміі Украіны" стварыла 16-гадовая грамадзянка Украіны Марыя Місюк. Сярод затрыманых былі навучэнцы каледжаў у Баранавічах, Нясвіжы, Міры, Мінску і Лунінцы.

У Магілёўскім абласным судзе 19 верасня 2024 года аднаму з маладзёнаў, палітвязню Гарасіму Даніілу, па трох крымінальных артыкулах, у тым ліку за "здраду дзяржаве" (арт. 356 КК) прызначылі 10 гадоў калоніі.

Палітзняволеную Галіну Краснянскую асудзілі на 5 гадоў калоніі за данаты Украіне

67-гадовую жанчыну абвінавацілі ў ахвяраванні беларускім вайсковым фармаванням, якія ваююць на баку Украіны супраць расейскай агрэсіі (ч. 2 арт. 361-3 КК).

Галіна Андрэеўна доўгі час жыла ў Швецыі, была адной з заснавальніц афіцыйнай суполкі беларускай дыяспары, актыўна ўдзельнічала ў яе жыцці. Пры гэтым перыядычна вярталася ў Беларусь да сваякоў. У адзін з такіх прыездаў, імаверна вясной 2023 года яе затрымалі ў Мінску.

Зімою 2024 года ў Мінскім гарадскім судзе Галіне прызначылі 5 гадоў пазбаўлення волі паводле ч. 2 арт. 361-3 Крымінальнага кодэкса. 

Таксама за данаты Украіне асудзілі беларускамоўную настаўніцу. 23-гадовая Дар'я Хмяльніцкая родам з Мінска. Пасля гімназіі яна паступіла на філфак БДУ на спецыяльнасць "усходняя філалогія", вучыла кітайскую мову.

У Мінскім гарадскім судзе у красавіку Дар’і прызначылі паводле ч. 1 арт 342 КК (актыўны ўдзел у дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак) і ч. 2 арт. 361-3 (фінансаванне ўдзелу на тэрыторыі замежнай дзяржавы ў ваенных дзеяннях) пяць з паловай гадоў калоніі. Дар’я выйшла на волю зімою 2024 года па памілаванні.

КДБ затрымаў у Драгічынскім раёне 12 чалавек за дапамогу Украіне

Пра затрыманні расказалі ў красавіку 2024 года ў сюжэце АНТ. Сцвярджалася, што жыхары Драгічынскага раёна дапамагалі Службе бяспекі Украіны — забіралі выбухоўку і рабілі тайнікі на тэрыторыі Беларусі. Прапагандысты ў сваім сюжэце назвалі імёны некаторых затрыманых: Дзмітрый Капуза, Уладзімір Капуза, Вольга Капуза, Аляксандр Капуза, Яўген Грук, Віктар Яскіч, Лідзія Грук.

На затрыманых завялі справу паводле арт. 289 ч. 3 (акт тэрарызму ў складзе групы) Крымінальнага кодэкса.

Грамадзянку Украіны абвінавацілі ў шпіянажы і асудзілі на 9 гадоў калоніі

Гомельскі абласны суд, меркавана, 5 сакавіка 2024 года ў закрытым рэжыме вынес прысуд грамадзянцы Украіны, палітзняволенай Наталлі Захаранцы і яе знаёмай Ларысе Крупа. Захаранку абвінавацілі ў шпіянажы на карысць Украіны паводле арт. 358 Крымінальнага кодэкса, а яе знаёмую ў неданясенні аб злачынстве (ч. 2 арт. 406 КК). Справу разглядаў суддзя Анатоль Сотнікаў.

Гэтая гісторыя атрымала агалоску яшчэ напачатку ліпеня 2023 года, калі жыхарка Чарнігава Наталля Захаранка знікла па дарозе ў беларускі Мазыр, дзе жыве яе сястра. Да пачатку расійскага поўнамаштабнага ўварвання прадпрымальніца Наталля часта ездзіла ў Гомель гандляваць на мясцовым рынку.

Як паведамлялі ўкраінскія медыі, Наталля з'яўлялася валанцёркай, пасля пачатку вайны перавозіла ў ЕС і Беларусь украінскіх уцекачоў, перадавала дакументы і лекі.

За намер ваяваць за Украіну маладога курсанта асудзілі на 15 гадоў калоніі

У Гродзенскім абласным судзе 14 жніўня 2024 года палітзняволенага курсанта МУС Іллю Нарышкіна  асудзілі да 15 гадоў калоніі ва ўмовах узмоцненага рэжыму.

Яго прызналі вінаватым паводле ч. 1 арт. 361-3 (удзел ці падрыхтоўка грамадзяніна Рэспублікі Беларусь на тэрыторыі замежнай дзяржавы ў ваенных дзеяннях без упаўнаважання дзяржавы, ч. 2 арт. 356 (здрада дзяржаве) Крымінальнага кодэкса.

Палітвязня Аляксандра Дарагакупца асудзілі да 5,5 гадоў калоніі за данаты

Інжынера-сістэматэхніка Аляксандра абвінавацілі паводле пяці крымінальных артыкулаў у пералічэнні сродкаў розным "экстрэмісцкім фармаванням", у тым ліку Палку Каліноўскага.

У ходзе расследавання крымінальнай справы мужчынамужчына "добраахвотна" пералічыў дзіцячым дамам 600 тысяч долараў.

У выніку ў студзені 2025 года ў Брэсцкім абласным судзе 44-гадоваму жыхару Іванава Аляксандру прызначылі пяць гадоў і шэсць месяцаў пазбаўлення волі.

Справа "падрыхтоўкі тэракту ў Дзень перамогі": 5 асуджаных

У жніўні 2024 года па гучнай справе за "падрыхтоўку тэракту ў Дзень перамогі пад куратарствам Кіева" асудзілі адразу пяць чалавек: 25-гадовага Валера Водзіна (завочна), Андрэя Грыгор'ева, 30-гадовую Вікторыю Волчак, 25-гадовую Ганну Савачкіну і яе маці Таццяну Русак. Усіх абвінавачвалі у тым ліку ў "здрадзе дзяржаве" (ч. 1 арт. 356 КК) і “акце тэрарызму” (ч. 2 арт. 289 КК). Валерыю Водзіну па пяці крымінальных артыкулах завочна прызначылі 20 гадоў калоніі.

15 траўня 2023 года на дзяржаўным тэлеканале АНТ выйшаў прапагандысці фільм "Забойная пасылка" смерці: хто і як хацеў здзейсніць тэракт у Дзень Перамогі", дзе распавялі падрабязнасці справы. Там паведамлялася, што нібыта КДБ да Дня перамогі 9 траўня 2023 года "прадухіліў тэракт пад куратарствам Кіева". Там заявілі, што выбухоўка знаходзілася ў электрычных плітах, якія даслалі затрыманым праз пасылкі. Арганізатарам акцыі назвалі 23-гадовага беларуса Валерыя Водзіна, які ваяваў ва Украіне. 

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Беларуская лідарка сустрэлася ў Вільні з амбасадарамі і кіраўнікамі місіяў 25 краінаў, акрэдытаваных у Літве. Ужо традыцыйную сустрэчу з дыпкорпусам арганізавала амбасада Польшчы, якая зараз старшынюе ў Эўразьвязе. 

Падчас брыфінгу абмяркоўваліся:

– сітуацыя з беларускімі палітвязнямі і шляхі да іх вызвалення;

– ваенна-палітычнае становішча ў рэгіёне;

– магчымыя перамовы па Украіне;

– падтрымка незалежных медыя;

– праблемы беларусаў у выгнанні. 

Святлана Ціханоўская распавяла пра вынікі Мюнхенскай канферэнцыі, Давоскага Форуму, падзялілася планамі дэмакратычных сілаў, і падзякавала дыпламатам і міжнароднай супольнасці за салідарнасць і падтрымку. Беларуская лідарка таксама падзякавала новай адміністрацыі ЗША за спрыянне ў кейсе з вызваленнем палітвязняў.

Вызваленне палітвязняў:
«Мы ўсе чулі дыскусію пра магчымае вызваленне палітычных зняволеных узамен на прыпыненне некаторых амерыканскіх санкцыяў. Тут мы павінны разглядаць санкцыі як інструмент. Калі рэжым сапраўды вызваляе палітвязняў і спыняе рэпрэсіі, то некаторыя амерыканскія санкцыі могуць быць аслабленыя ці прыпыненыя, але не скасаваныя. Калі рэпрэсіі працягнуцца і ўзмацняюцца – санкцыі павінны быць больш жорсткія. Пры гэтым усе еўрапейскія санкцыі ў бягучых умовах мусяць заставацца нязменнымi ».

Бягучыя рэпрэсіі

«На жаль, машына рэпрэсіяў працягвае працаваць –  не толькі супраць беларусаў у краіне, але і за яе межамі. Рэжым абірае ў якасці мішэні сем’і тых, хто з’ехаў – у тым ліку сваякоў тых, хто браў удзел у акцыях салідарнасці пасля #бязвыбары2025. Рэжым усё часцей арыштоўвае і замежных грамадзянаў, каб выкарыстаць іх у якасці разменнай манеты. У турмах застаюцца супрацоўнікі дыпламатычных прадстаўніцтваў, грамадзяне шэрагу краінаў. Яны – закладнікі рэжыму».

Пра вынікі бязвыбараў

Што датычыцца так званых «выбараў», я хачу падзякаваць кожнаму з вашых урадаў за непрызнанне гэтага фарсу. Упершыню гэтае непрызнанне адбылося яшчэ да дня выбараў – рэжым Лукашэнкі нават не спрабаваў імітаваць канкурэнцыю ці падлік галасоў. Рэжым не змог сябе легітымізаваць – ні ў вачах беларусаў, ні ў вачах міжнароднай супольнасці. Гэты фарс нічога не змяняе ні для свету, ні для нас. Мы працягваем працаваць дзеля пераменаў у нашай краіне, захавання нашай незалежнасці і абароны інтарэсы беларусаў».

Пра перамовы па Украіне:

«Перамовы датычацца не толькі Украіны. Яны закранаюць увесь рэгіён: Беларусь, Малдову, бяспеку ўсёй Еўропы. Пытанне Беларусі павінна быць уключанае ў абмеркаванні. І калі нас там няма, мы спадзяёмся, што вашыя ўрады і Еўрапейскі Саюз будуць нашым голасам. Менавіта таму мы выступаем за тое, каб Еўрапейскі Саюз быў за перамоўным сталом».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

За першыя паўтара месяца 2025 года па вяртанні ў Беларусь былі затрыманыя некалькі дзясяткаў чалавек. З аднаго рэйсавага аўтобуса з Літвы ці Польшчы могуць зняць адразу некалькі чалавек. Прычынай могуць стаць "экстрэмісцкія" рэпосты і падпіскі ў сацыяльных сетках, фота з пратэстаў у воблачным сховішчы, данаты, а таксама гісторыя пошуку ў Google. Таксама пад дадатковыя праверкі на мяжы трапляюць людзі, якія раней затрымліваліся на акцыях пратэсту і трапілі ў базу "БЕСпорядки", і тыя, хто даўно не жыве ў Беларусі.

Напачатку лютага стала вядома, што з аднаго рэйсавага аўтобуса затрымалі адразу шэсць чалавек. Усіх затрыманых да суда змясцілі ў ІЧУ ў бліжэйшым ад мытні горадзе, пасля чаго некаторым прызначылі "суткі". Звычайна людзей, якіх затрымалі ў пункце пропуску, судзяць за "распаўсюд экстрэмісцкіх матэрыялаў" (арт. 19.11 КаАП). Выключэннем могуць стаць тыя, каго затрымлівае КДБ. У такім выпадку, калі допыт адбываецца ў Мінску, то там супраць іх складаюць пратакол за "дробнае хуліганства" (арт. 19.1 КаАП), або адразу змяшчаюць у СІЗА ў межах крымінальнай справы.

"Вясне" вядомыя выпадкі, калі чалавек шмат разоў перасякаў мяжы цягам апошніх некалькі гадоў і ніколі не сутыкаўся з дадатковымі праверкамі, падчас знаходжання ў Беларусі не затрымліваўся, але ў выніку пры чарговай спробе заехаць у Беларусь адразу пасля пашпартнага кантролю быў затрыманы. Таму варта адзначыць, што сітуацыя змяняецца ўвесь час і няма ніякіх гарантый, што чалавек, які раней заязджаў і выязджаў без праблем, не трапіць у поле зроку сілавікоў праз нейкія новыя факты яго пратэснай актыўнасці ў мінулым.

Затрыманне пасля вяртання ў Беларусь неабавязкова адбываецца адразу на мяжы. За некаторымі сілавікі прыходзяць праз некалькі дзён, альбо тэлефануюць і просяць прыйсці самастойна на размову.

Апроч усяго, на мяжы працягваюцца допыты ўкраінцаў, якія прыязджаюць у Беларусь. Размовы займаюць ад некалькіх хвілінаў да некалькіх гадзінаў. Таму рэйсавыя аўтобусы вымушаны чакаць па некалькі гадзінаў іх вяртання.

Таксама нядаўна BYSOL паведаміў пра ўзмоцненыя праверкі на мяжы пры выездзе з краіны.

Акрамя гэтага, нагадваем, што сілавікі адсочваюць удзельнікаў беларускіх акцый салідарнасці, якія адбываюцца за мяжой. Так, Генпракуратура напрыканцы студзеня паведаміла, што «ідэнтыфікавала 365 удзельнікаў акцый за мяжой». Усіх іх збіраюцца прыцягнуць да крымінальнай адказнасці ў парадку спецыяльнай вытворчасці. Большасць з ідэнтыфікаваных з Варшавы (203 чалавекі). Таксама ведамства згадала, што ва ўдзельнікаў акцыяў будуць шукаць маёмасць на тэрыторыі Беларусі, «у тым ліку зарэгістраваную на іншых асобаў». Вядома, што ў мінулыя гады сілавікі ўжо прыцягвалі да адміністрацыйнай адказнасці ўдзельнікаў замежных акцый.

Як праходзіць затрыманне на мяжы?

Былая арыштантка Акрэсціна патрапіла пад пераслед пасля вяртання з-за мяжы з краіны Еўрасаюзу напрыканцы 2024 года. Пасля пашпартнага кантролю ў адным з беларускіх прапускных пунктаў яе знялі з рэйсавага аўтобуса. Паводле яе, затрыманні па вяртанні ў Беларусь — не адзінкавыя.

"Такіх гісторый шмат: мяне знялі з аўтобуса. Затрымліваў КДБ — такіх гісторый таксама шмат. У першай камеры ІЧУ нас такіх было трое. Насамрэч усё было "лайт", ніхто не збівае, не заломвае рукі. Проста гэта доўга цягнулася.

Калі праходзіш пагранічны кантроль то яны, відаць, прабіваюць па нейкіх базах, бо было ўсё зразумела па выразу твару мытніцы. Яна так пасміхнулася, што я адразу зразумела, што ўсё дрэнна. Раней мяне не было ў ніякіх спісах, бо я не тое каб спакойна, але ўязджала і ніколі не было ніякіх праверак.

Яны пытаюць, што рабілі за мяжой, куды ездзілі, з кім камунікавалі. Яны правяраюць перапіскі. У адной дзяўчыны знайшлі фразу: "Давай сустрэнемся, я перадам табе грошы". Проста яе сяброўка праз яе перадала грошы маці. І яны прычапіліся да яе, маўляў, якія грошы. То-бок "фінансаванне з-за мяжы" для іх — чырвоная ануча. І за любое згадванне кантактаў, грошай, перадач яны пачынаюць крычаць: "Ты сядзеш на 25 гадоў".

Важна! Праваабаронцы нагадваюць, што рэпрэсіі ў Беларусі адбываюцца штодзённа цягам амаль пяці гадоў. Калі вы праяўлялі грамадска-палітычную актыўнасць з 2020 года і па сёння: прымалі ўдзел у акцыях пратэсту ў Беларусі і за мяжой, пакідалі каментары ў сацсетках, данацілі на падтрымку пацярпелых у Беларусі ці ва Украіне, актыўнічалі ў дваровым чаце, з якога даўно выйшлі, калісьці запосцілі ў фэйсбуку новы кліп любімага беларускага гурта, чые песні былі прызнаныя экстрэмісцкімі, то рызыкі пераследу па вяртанні ў Беларусь вельмі высокія. Калі ласка, клапаціцеся пра сваю бяспеку, а таксама не забывайце пра тых родных і знаёмых, чые паведамленні ці фота з пратэстаў, могуць знайсці ў вашым тэлефоне.

Улічваючы гэта, праваабаронцы перш за ўсё рэкамендуюць быць пільнымі: узважваць індывідуальныя рызыкі пры рашэнні вяртацца ў Беларусь, карыстацца правіламі бяспекі. Калі рызыкі вяртання высокія, лепш не вяртацца ў краіну ўвогуле. Калі нешта здараецца, варта папярэдзіць сяброў, сваякоў, каб яны маглі перадаць інфармацыю незалежным СМІ ці праваабаронцам, а таксама скарыстацца іх юрыдычнымі парадамі.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Падчас Мюнхенскай канферэнцыі Святлана Ціханоўская сустрэлася з Вярхоўным камісарам ААН па правах чалавека Фолькерам Цюркам.

Яна перадала дакументы ад беларускіх праваабаронцаў пра апошнюю хвалю рэпрэсій, сітуацыю ў турмах і спісы палітвязняў, якія знаходзяцца ў крытычным стане. Ціханоўская падкрэсліла, што сітуацыя катастрафічная і патрабуе неадкладнага ўмяшальніцтва.

Яна заклікала Вярхоўнага камісара спрыяць гуманітарным вызваленням, спыненню практыкі ізаляцыі “інкамунікада” і забеспячэнню доступу да зняволеных.

Ціханоўская распавяла пра паспяховае вызваленне двух палітвязняў у каардынацыі з ЗША, і хвалю гуманітарных вызваленняў напрыканцы мінулага года.

Таксама Ціханоўская перадала дакумент з прапановамі крокаў для вызвалення палітвязняў і спынення рэпрэсій, заклікала да большай рашучасці ў гэтым напрамку.

Асобна абмяркоўвалася запланаваная на сакавік прэзентацыя справаздачы групы незалежных экспертаў ААН пра сітуацыю з правамі чалавека ў Беларусі. У справаздачы фіксуюцца доказы злачынстваў супраць чалавечнасці, здзейсненых рэжымам Лукашэнкі ў дачыненні да беларусаў.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Міжнародная няўрадавая арганізацыя Human Rights Watch апублікавала штогадовы даклад аб становішчы з парушэннямі правоў чалавека ў Беларусі ў 2024 годзе. Праваабаронцы канстатуюць, што шырокамаштабныя рэпрэсіі дзяржавы ў дачыненні да мірных пратэстуючых і крытыкаў рэжыму працягваюць выходзіць на новыя ўзроўні.

У 2024 годзе міжнародныя і беларускія праваабарончыя арганізацыі, а таксама Спецыяльны дакладчык ААН па пытанні аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі, адзначалі сталае пагаршэнне сітуацыі з правамі чалавека. У сакавіку Упраўленне ААН па правах чалавека паведаміла, што ў яго ёсць «усе падставы меркаваць, што злачынства супраць чалавечнасці ў выглядзе пераследу магло здзяйсняцца» службовымі асобамі.

Катаванні і жорсткае абыходжанне з палітвязнямі

З ліпеня па снежань 2024 года ўлады выпусцілі 237 палітвязняў, памілаваных прэзідэнтам. Пад ціскам многія былі вымушаны падаць прашэнне аб памілаванні, якое ўключала прызнанне сваёй віны.

У 2024 годзе групы беларускіх праваабаронцаў зафіксавалі дзясяткі палітычна матываваных судовых працэсаў. На момант падрыхтоўкі справаздачы ў зняволенні па палітычна матываваных абвінавачаннях знаходзіліся як мінімум 1275 чалавек. У ліпені эксперты ААН заклікалі вызваліць 63 палітвязня сталага ўзросту.

Палітычныя зняволеныя па-ранейшаму пакутуюць ад жорсткага абыходжання і катаванняў. Як мінімум сямёра з іх, уключаючы Віктара Бабарыку, Сяргея Ціханоўскага і Ігара Лосіка, знаходзяцца ў месцах пазбаўлення волі без сувязі са знешнім светам (рэжым інкамунікада) з лютага-красавіка 2023 года.

Супрацоўнікі месцаў пазбаўлення волі жорстка абмяжоўваюць доступ палітычных зняволеных да перапіскі, тэлефанаванняў, харчовых перадач, сустрэч з адвакатамі і спатканняў з сям'ёй. Зняволеныя падвяргаюцца ізаляцыі ў ШІЗА (карцэрах) і адвольна суровым рэжымам утрымання пад вартай. У 2024 годзе дзясяткі палітычных зняволеных сутыкнуліся з новымі сфабрыкаванымі абвінавачваннямі ў «злосным непадпарадкаванні» і з іншымі абвінавачваннямі, у выніку чаго іх тэрміны зняволення былі працягнутыя.

Адміністрацыі месцаў пазбаўлення волі не даюць палітычным вязням атрымаць доступ да своечасовай і належнай медыцынскай дапамогі. У 2024 годзе па меншай меры трое палітвязняў — Аляксандр Кулініч, Ігар Леднік і Вадзім Храсько — пайшлі з жыцця ад раптоўнай смерці ў выніку несвоечасова аказанай ці недастатковай медыцынскай дапамогі. На момант напісання гэтай справаздачы мясцовыя праваабарончыя арганізацыі паведамлялі, што больш за 224 палітычных зняволеных падвяргаюцца асабліва высокай рызыцы для здароўя з-за дрэнных умоў утрымання ў месцах пазбаўлення волі ў Беларусі.

У сакавіку Камітэт ААН па ліквідацыі дыскрымінацыі ў адносінах да жанчын запатрабаваў ад Беларусі прыняць часовыя меры абароны ў дачыненні да палітзняволенай Паліны Шарэнда-Панасюк, стан здароўя якой істотна пагоршыўся.

Праваахоўныя органы рэгулярна прымушаюць затрыманых па палітычна матываваных справах «каяцца» ў сваіх «злачынствах» на відэакамеру і распаўсюджваюць такія відэаролікі ў Інтэрнэце.

Беларускія ўлады пераследуюць палітвязняў і пасля вызвалення, падвяргаючы іх рэгулярным надглядам і ўзбуджаючы супраць іх новыя крымінальныя справы.

Рэпрэсіі ў дачыненні  сваякоў і асоб, якія аказваюць падтрымку

Беларускія ўлады пераследуюць сваякоў палітвязняў і актывістаў, якія падтрымліваюць іх.

У студзені ўлады надалі INeedHelpBY — групе, якая арганізоўвала харчовую дапамогу палітычным зняволеным і іх родным — статус «экстрэмісцкай». У выніку праваахоўныя органы правялі ператрусы, затрымалі і дапыталі не менш за 287 атрымальнікаў харчовай дапамогі. Больш за 100 атрымальнікаў харчовай дапамогі сутыкнуліся з адміністрацыйнымі штрафамі і арыштамі паводле абвінавачанняў у «атрыманні замежнай дапамогі для вядзення тэрарыстычнай і экстрэмісцкай дзейнасці».

У чэрвені і ліпені супрацоўнікі праваахоўных органаў правялі ператрусы ў дамах 21 незалежнага журналіста, якія знаходзяцца ў выгнанні, і прымушалі іх сваякоў запісваць відэаролікі з асуджэннем сваіх родных.

Улады таксама пераследавалі дзясяткі людзей за «фінансаванне тэрарызму» і «экстрэмізм» за іх данаты ў фонды, якія аказваюць дапамогу палітвязням, і ў фонды грамадзянскага супраціву, якія лічацца «экстрэмісцкімі» ці «тэрарыстычнымі». Супрацоўнікі праваахоўных органаў змушалі шматлікіх людзей даваць хабары, каб пазбегнуць судовага пераследу.

Рэпрэсіі, накіраваныя на праваабаронцаў, адвакатаў і журналістаў

У 2024 годзе ўлады Беларусі працягвалі адвольна затрымліваць праваабаронцаў і журналістаў у помсту за іх дзейнасць.

На момант напісання гэтай справаздачы ў месцах пазбаўлення волі заставаліся як мінімум шэсць праваабаронцаў, у тым ліку Анастасія Лойка, Алесь Бяляцкі, Валянцін Стэфановіч, Уладзімір Лабковіч, Марфа Рабкова і Андрэй Чапюк. Ва ўмовах зняволення стан здароўя Бяляцкага пагоршыўся.

У траўні Рабочая група ААН па адвольных затрыманнях вызначыла, што праваабаронца Алесь Бяляцкі быў адвольна затрыманы, і запатрабавала ягонага неадкладнага і безумоўнага вызвалення.

На момант падрыхтоўкі дадзенага агляду ў зняволенні знаходзіліся як мінімум 37 журналістаў і іншых супрацоўнікаў СМІ.

Адвакаты, якія прадстаўляюць інтарэсы кліентаў у палітычна матываваных справах або выказваюцца аб парушэннях правоў, сутыкаліся з сістэматычнымі і шырокамаштабнымі рэпрэсіямі. На момант напісання дадзенага матэрыялу як мінімум шэсць адвакатаў-праваабаронцаў — Максім Знак, Аляксандр Данілевіч, Віталь Брагінец, Анастасія Лазарэнка, Юлія Юргілевіч і Аляксей Бародка — адбывалі тэрміны пазбаўлення волі ад шасці да дзесяці гадоў па палітычна матываваных абвінавачаннях.

У снежні 2023 года Рабочая група ААН па адвольных затрыманнях вызначыла, што арышты і наступнае турэмнае зняволенне юрыста-праваабаронцы Віталя Брагінца былі адвольнымі і абумоўленымі яго палітычнымі перакананнямі і статусам адваката палітычнай апазіцыі. Рабочая група заклікала да яго неадкладнага вызвалення.

У 2024 годзе улады таксама працягвалі адвольна блакаваць і надаваць статус «экстрэмісцкіх» вэб-сайтам і акаўнтам у сацыяльных сетках незалежных СМІ і праваабарончых груп. У красавіку Аператыўна-аналітычны цэнтр пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь (ААЦ) прыняў пастанову, якая дазваляе ААЦ адключаць вэб-сайты, прызнаныя «экстрэмісцкімі», ад нацыянальнай даменнай сістэмы (.by), што фактычна азначае іх закрыццё.

Да сярэдзіны лістапада 2024 года ўлады ліквідавалі амаль 1200 няўрадавых арганізацый.

Парламенцкія выбары і пераслед палітычнай апазіцыі

25 лютага 2024 года ў Беларусі адбыліся выбары ў Палату прадстаўнікоў (ніжнюю палату парламента) і ў мясцовыя Саветы дэпутатаў (мясцовыя прадстаўнічыя органы). «Праваабаронцы за свабодныя выбары» задакументавалі шматлікія парушэнні міжнародных стандартаў свабодных і справядлівых выбараў.

У лістападзе праваахоўныя органы правялі больш за 100 ператрусаў у сувязі з выбарамі ў Каардынацыйную раду — недзяржаўны орган, які выступае за дэмакратычныя пераўтварэнні ў Беларусі і пазіцыянуе сябе як калектыўны прадстаўнічы орган дэмакратычнай часткі беларускага грамадства. Пасля правядзення ператрусаў улады завочна асудзілі 20 актывістаў, журналістаў і навукоўцаў за меркаваную сувязь з лідэрам апазіцыі Святланай Ціханоўскай. У траўні, калі праходзілі выбары ў Каардынацыйную раду, улады таксама распачалі крымінальныя справы ў дачыненні 257 чалавек, чые імёны былі ў спісе кандыдатаў.

Палітычна матываваныя рэпрэсіі ў дачыненні да беларусаў у выгнанні

У 2024 годзе ўлады завочна пераследвалі дзясяткі беларускіх эмігрантаў па палітычна матываваных падставах, парушаючы гарантыі справядлівага судовага разбіральніцтва.

Улады рэгулярна правяралі тэлефоны беларусаў, якія вяртаюцца з-за мяжы, і ўсё часцей затрымлівалі людзей за падпіску на незалежныя СМІ, унесеныя ў спіс «экстрэмісцкіх», за наяўнасць у іх фатаграфій з пратэстаў у 2020 годзе ці за данаты ў фонды, прызнаныя «экстрэмісцкімі».

Рэпрэсіі супраць асоб, якія выступаюць супраць вайны ва Украіне

З пачатку поўнамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну ў лютым 2022 года і да гэтага часу Беларусь працягвае дазваляць расійскім войскам выкарыстоўваць сваю тэрыторыю. Дадзеныя з адкрытых крыніц дапускаюць, што беларускія ўлады садзейнічалі незаконнаму прымусоваму перамяшчэнню больш за 2000 украінскіх дзяцей з акупаваных Расіяй тэрыторый Украіны ў Беларусь.

У 2024 годзе беларускія ўлады пераследвалі людзей за выказванне падтрымкі Украіне, за распаўсюджванне ў СМІ фатаздымкаў перамяшчэння расейскіх войскаў ці за ахвяраванні палку Кастуся Каліноўскага — падраздзяленню, якое складаецца з беларусаў, якія ваююць за Украіну.

Смяротнае пакаранне

Беларусь застаецца адзінай краінай у Еўропе, дзе адбываецца смяротнае пакаранне.

У красавіку Камітэт ААН па правах чалавека вызначыў парушэнні правоў смяротна пакараных у 2018 годзе Сямёна Беражнога і Ігара Гершанкова, у тым ліку іх права на справядлівае судовае разбіральніцтва і права на жыццё.

У чэрвені Мінскі абласны суд прыгаварыў да смяротнага пакарання грамадзяніна Германіі Рыка Крыгера, асуджанага па шасці артыкулах Крымінальнага кодэкса, сярод якіх «тэрарызм», «экстрэмізм» і «наўмыснае прывядзенне ў непрыдатнасць транспартнага сродку або шляхоў зносін». 30 ліпеня Лукашэнка памілаваў Крыгера, а праз два дні Крыгер быў вызвалены падчас буйнога абмену зняволенымі паміж Расіяй, ЗША і Германіяй.

У кастрычніку Мінскі абласны суд прысудзіў смяротнае пакаранне Аляксандру Таратуце, асуджанаму за забойства.

Мігранты

Цягам апошніх гадоў мігранты, у тым ліку дзеці, па-ранейшаму знаходзіліся ў бязвыхадным становішчы на беларускім баку мяжы з Польшчай і сутыкаліся з жорсткім абыходжаннем з боку беларускіх службовых асоб. Праваабарончыя арганізацыі фіксавалі гібель мігрантаў па абодва бакі мяжы.

Міжнародныя механізмы прыцягнення вінаватых да адказнасці

У верасні Літва перадала матэрыялы аб сітуацыі ў Беларусі пракурору Міжнароднага крымінальнага суда (МКС), пасля чаго МКС пачаў папярэдняе вывучэнне сітуацыі. У верасні праваабарончыя арганізацыі прадставілі пракурору МКС новую справаздачу, у якой заяўляецца аб датычнасці Беларусі да перамяшчэння і ідэалагічнай апрацоўкі ўкраінскіх дзяцей.

У красавіку Рада ААН па правах чалавека заснавала Групу незалежных экспертаў па пытанні аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі для расследавання і прыцягнення да адказнасці за міжнародныя злачынствы, учыненыя беларускімі ўладамі. Той жа рэзалюцыяй Рада ААН па правах чалавека падоўжыла мандат свайго Спецыяльнага дакладчыка па пытанні аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі.

У адказ на ўнутраныя рэпрэсіі, якія працягваюцца ў Беларусі, ЕС і іншыя ключавыя міжнародныя суб'екты прынялі чарговы пакет санкцыяў супраць беларускіх уладаў.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Сёння ў Вільні лідарка дэмакратычных сілаў сустрэлася з намеснікам памочніка дзяржсакратара ЗША па справах Усходняй Еўропы Крыстаферам Смітам. Спадар Сміт учора быў у Мінску, каб вызваліць нашых палітвязняў Алену Маўшук і Андрэя Кузнечыка, а таксама грамадзяніна ЗША. 

Святлана Ціханоўская: «Я падзякавала спадару Сміту за яго намаганні, за ўзаемадзеянне і каардынацыю з Офісам, і перадала асабістую ўдзячнасць прэзідэнту Трампу і дзяржсакратару Рубіа: менавіта дзякуючы іх палітычнай волі гэта стала магчымым. 

Я радая, што ў нас завязваюцца даверлівыя адносіны з новай амерыканскай адміністрацыяй, і ўчора мы пабачылі канкрэтныя вынікі гэтага супрацоўніцтва. 

Крыстафер Сміт мяне запэўніў: учорашнія вызваленні былі зробленыя рэжымам аднабакова, без нейкіх саступак з амерыканскага боку. 

Мы з ім абмеркавалі наступныя крокі па вызваленні іншых палітвязняў. Так, нашая мэта – каб усе выйшлі на свабоду, каб былі спыненыя рэпрэсіі. І я бачу, што з амерыканскага боку ёсць жаданне і гатоўнасць нам у гэтым спрыяць».

Акрамя таго, бакі абмеркавалі працяг Стратэгічнага дыялогу і ўзаемадзеянне на міжнароднай арэне, асабліва ў кантэксце бягучых перамоваў па Украіне, каб вывесці Беларусь з вайны.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Старшыня Еўрапейскай Рады Антоніу Кошта сустрэўся са Святланай Ціханоўскай у Бруселі, пацвердзіўшы поўную падтрымку дэмакратычных сілаў Беларусі і беларускага народа. 

Ён падкрэсліў, што Еўрасаюз не прызнае фальшывыя выбары Лукашэнкі і працягне ўзмацняць ціск на рэжым. Ціханоўская падзякавала ЕС за падтрымку беларусаў, і намаганні па прыцягненні рэжыму да адказнасці.

Падчас сустрэчы абмеркавалі наступныя тэмы:

• Роля Беларусі ў перамовах па Украіне: Абмеркавалі, што Беларусь не павінна заставацца ўбаку ад міжнародных перамоваў. Ціханоўская падкрэсліла, што дэмакратычная Беларусь – ключавы элемент еўрапейскай бяспекі.

• Падтрымка незалежных медыя і рэпрэсаваных беларусаў: Умацаванне падтрымкі, каб дапамагчы свабодным галасам працягваць працу ўнутры краіны і за мяжой.

• Вызваленне палітвязняў: Абмеркавалі выкарыстанне механізмаў ААН, у тым ліку гуманітарнага трэка, для вызвалення зняволеных.

• Супрацоўніцтва з ЕС: Працяг працы кансультатыўнай групы ЕС-Беларусь, узняцце беларускага пытання на парадку дня Еўрапейскай Рады і спрашчэнне атрымання візаў для беларусаў.

• Прыцягненне рэжыму да адказнасці: злачынствы Лукашэнкі супраць беларусаў і Украіны не павінны застацца беспакаранымі.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці для Беларусі (IAPB) прадставіла доказы і юрыдычны аналіз у Канцылярыю пракурора Міжнароднага крымінальнага суда (МКС) для папярэдняга вывучэння пытання аб тым, ці валодае Суд юрысдыкцыяй для расследавання і пераследу меркаваных злачынстваў супраць чалавечнасці, уключаючы дэпартацыю, пераслед і іншыя бесчалавечныя акты, здзейсненымі беларускімі высокапастаўленымі службовымі асобамі з першага траўня 2020 года. Адзначаецца, што база дадзеных Платформы змяшчае больш за 29 000 дакументаў, якія маюць дачыненне да 2 600 апытаных, і больш за мільён архіваваных матэрыялаў з адкрытых крыніц. 

У паведамленні Платформы, прадстаўленым 31 студзеня 2025 года, выкладзены фактычны і юрыдычны аналіз доказаў, сабраных Платформай падчас інтэрв’ю са сведкамі і пацярпелымі, а таксама матэрыялаў з адкрытых крыніц, наяўных у калекцыі Платформы. Паведамленне было падрыхтаванае ў сувязі з перадачай Літвой пытання аб сітуацыі ў Беларусі Пракурору МКС 30 верасня 2024 года, і зваротам 13 праваабарончых арганізацый, разам з Платформай, да іншых дзяржаў-удзельніц МКС з заклікам далучыцца да яе.

Як адзначыла кіраўніца Платформы Андрэа Хубер, перадача Літвой справы ў МКС азначае сабой важную вяху на шляху да правасуддзя для пацярпелых ад злачынстваў супраць чалавечнасці ў Беларусі:

"Дзякуючы стойкасці і мужнасці беларускіх пацярпелых і праваабаронцаў, а таксама камандзе Платформы, цвёрда намеранай дамагчыся змены сітуацыі, мы змаглі перадаць Пракурору МКС істотную інфармацыю і доказы для разгляду”. 

Паведамленне Платформы, заснаванае на артыкуле 15 (2) Рымскага статута, змяшчае фактычныя звесткі, у тым ліку аб грамадзянскіх пратэстах і рэакцыі дзяржавы, жорсткім абыходжанні падчас пратэстаў, затрыманняў, ператрусаў і ўтрымання пад вартай, іншых парушэннях асноўных правоў, прымусовым выездзе грамадзянскіх асоб з Беларусі і парушэннях правоў чалавека пасля выезду з Беларусі. Акрамя таго, быў прадстаўлены юрыдычны аналіз пытанняў юрысдыкцыі, асноватворных актаў меркаваных злачынстваў супраць чалавечнасці і прымальнасці справы, а таксама адпаведныя дадаткі аб месцах утрымання пад вартай і дзяржаўных структурах у Беларусі.

Міжнародная платформа па прыцягненні вінаватых да адказнасці, кансорцыум беларускіх і міжнародных НДА, створаны ў 2021 годзе, займаецца зборам, кансалідацыяй, праверкай і захаваннем доказаў грубых парушэнняў правоў чалавека, якія з’яўляюцца злачынствамі па міжнародным праве, меркавана здзейсненых беларускімі ўладамі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх.

Акрамя гэтага паведамлення ў МКС, Платформа прадставіла доказы, інфармацыю і аналітычныя матэрыялы пяці дзяржавам, механізмам ААН па прыцягненні да адказнасці і Маскоўскаму механізму АБСЕ, а таксама супрацоўнічала з юрыстамі і арганізацыямі грамадзянскай супольнасці з мэтай прыцягнення да адказнасці асоб, якія здзейснілі міжнародныя злачынствы, і забеспячэння правасуддзя і кампенсацыі шкоды для пацярпелых у Беларусі.

"Акрамя магчымага расследавання Міжнародным крымінальным судом, захоўваецца вострая неабходнасць барацьбы з беспакаранасцю таксама шляхам правядзення нацыянальных расследаванняў і судовага пераследу ў адпаведнасці з прынцыпам універсальнай юрысдыкцыі, з тым, каб забяспечыць перамогу правасуддзя. Платформа гатовая прадставіць доказы і аналіз нацыянальным пракурорам, якія вядуць расследаванне парушэнняў міжнароднага крымінальнага права ў Беларусі", – заявіла Хубер.

Міжнародная платформа для Беларусі па прыцягненні вінаватых да адказнасці (IAPB) – гэта кааліцыя няўрадавых арганізацый на чале з DIGNITY, ПЦ “Вясна” і Міжнародным камітэтам па расследаванні катаванняў у Беларусі. IAPB збірае, правярае і захоўвае інфармацыю, дакументы і доказы сур'ёзных парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі са жніўня 2020 года. 

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Падчас візіту ў Албанію беларуская лідарка сустрэлася з Эрыёнам Веліай. Мэр Тыраны распавёў пра ініцыятывы горада ў падтрымку беларусаў і беларускіх ІТ-кампаніяў, а таксама падкрэсліў: Тырана і Албанія адкрытыя для ўсіх, каго пераследуе рэжым Лукашэнкі.

Асноўныя дамоўленасці бакоў:

• Рэабілітацыя дзяцей палітвязняў. Летам 2025 года Тырана прыме 50 беларускіх дзяцей для адпачынку і аздараўлення.

• Стажыроўкі. Каля 10-20 беларусаў атрымаюць магчымасць прайсці стажыроўкі ў інстытуцыях мясцовага самакіравання і мэрыі Тыраны.

• Адкрыццё адукацыйнай праграмы. Яна стане даступнай для беларускіх студэнтаў у Каледжы Еўропы ў Тыране. Таксама будуць аб’яўленыя стыпендыі на навучанне ва ўніверсітэце POLIS.

• Супрацоўніцтва з «Пактам Свабодных гарадоў». Падпісаны мемарандум аб партнёрстве паміж альянсам гарадоў і дэмакратычнымі сіламі Беларусі для падрыхтоўкі спецыялістаў у сферы мясцовага самакіравання.

• Фестываль правоў чалавека. Увосень удзельнічаць у ім запросяць беларускіх дакументалістаў.

• Дзень салідарнасці з Беларуссю. 25 сакавіка ў Тыране пройдуць адмысловыя мерапрыемствы ў знак падтрымкі беларусаў.

Святлана Ціханоўская:
«Вельмі ўдзячная Тыране за гасціннасць і салідарнасць. Дзеці палітвязняў атрымаюць магчымасць аздараўлення, маладыя спецыялісты – стажыровак, а студэнты – адукацыі. Албанія, як краіна, якая пераадолела дыктатуру, разумее, наколькі важна мець шматбаковую падтрымку на шляху да свабоды і дэмакратыі».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Вядомага беларускага стэндап-коміка Славу Камісаранку, якога летась завочна асудзілі на 6 гадоў зняволення, уключылі ў «пералік арганізацый і фізычных асобаў, якія маюць дачыненне да тэрарыстычнай дзейнасці».

Адпаведнае рашэнне 3 лютага прыняў Камітэт дзяржаўнай бяспекі Беларусі.

Зараз у «тэрарыстычным спісе» рэжыму 1234 чалавекі, з іх больш за 500 — беларусы, паведамляе «Вясна».

Крыніца: Радыё Свабода

26 студзеня 2025 года ў Беларусі прайшлі так званыя прэзідэнцкія выбары, падчас якіх Лукашэнка чарговы раз незаконна ўзурпаваў уладу. Выбарчыя камісіі складаліся толькі з прыхільнікаў рэжыму, незалежнае назіранне было забаронена — вынікі такіх «выбараў» былі ўсім вядомы загадзя. 

Каля 2 мільёнаў беларусаў і беларусак замежжа пазбавілі права голасу. Каб прыняць удзел у галасаванні нам прапанавалі прыехаць у Беларусь.

У адказ на гэтае ў шматлікіх гарадах і краінах свету адбыліся мерапрыемства супраць бязвыбараў.

Акцыі «Лукашэнка ў шрэдар» ад Народных амбасадаў Беларусі прайшлі ў Любляне, Варшаве, Ніцы, Тэль-Авіве, Сакрамэнта, Таліне , Балонні, Кёльне, Стакгольме, Аўстрыі (Вене, Грацы, Клагенфурце), Лондане, Шарлат. Да акцыі таксама далучыліся чальцы і чаліні Каардынацыйнай Рады. 

Розныя бюлетэні з выявамі Лукашэнка з задавальненнем апускалі ў шрэдар і ў Вільні, Брусэлі, Філадэльфіі.

У Варшаве падчас маршу беларусы пранеслі па вуліцах горада вялізарны бел-чырвона-белы сцяг даўжынёй 330 метраў.

Акцыі і мерапрыемствы таксама адбыліся ў Кіеве, Вільні, Чыкага, Празе, Уроцлаве, Клайпедзе, Беластоку, Рызе, Швейцарыі, Любліне, Берліне і інш. гарадах і краінах свету. 

Дзякуючы ўсім вам, кожнаму і кожнай, хто не здаецца і не перастае змагацца - галасы беларусаў замежжа чутныя!

Чутныя і ўсяляюць упэўненасць у дэмакратычных краінах, чутныя і грэюць веру вольных духам беларусаў і беларусак у Беларусі, а гэтак жа прымушаюць баяцца няўхільнасці кары за злачынствы дыктатарскага рэжыму і яго паслугачоў.

Пахне Чабор!

Жыве Беларусь!

Крыніца: Беларусы Замежжа

У Парламенцкай асамблеі Савета Еўропы (ПАСЕ) прайшлі дэбаты па тэме "Вострая неабходнасць правядзення свабодных і справядлівых выбараў у Беларусі". Пасля іх ПАСЕ аднагалосна прыняла рэзалюцыю, у якой не прызнала апошнія прэзідэнцкія выбары ў Беларусі, паведамляе "Люстэрка".

Падчас дэбатаў дакладчык ПАСЕ па дэмакратычнай Беларусі Рышард Петру нагадаў пра тое, што ў самым сэрцы Еўропы — у Беларусі — існуе дыктатура Аляксандра Лукашэнкі.

— У мінулыя выходныя мы бачылі чарговы фарс пад выглядам выбараў, на якіх зноў выйграў Лукашэнка. Гэты працэс не можа называцца дэмакратычнымі выбарамі. У краіне 1200 палітвязняў, восем з іх знаходзяцца ў рэжыме інкамунікада. У Лукашэнкі спыталі, чаму ягоныя апаненты або ў турме, або ў выгнанні, ён адказаў, што гэта быў іх выбар, бо яны казалі занадта шмат. І гэта найлепшая характарыстыка таго, што адбываецца ў Беларусі, — сказаў Петру.

Пасля дэбатаў адбылося галасаванне. Рэзалюцыя была прынятая аднагалосна: 79 парламентарыяў прагаласавалі "за", ніхто не выступіў супраць і не ўстрымаўся. Рэзалюцыя асуджае масавыя арышты, катаванні і пераслед грамадзянскай супольнасці ў Беларусі і не прызнае вынікі выбараў 26 студзеня 2025 года. 

ПАСЕ заклікае беларускія ўлады: 

• неадкладна вызваліць усіх палітычных зняволеных і спыніць рэпрэсіі;

• абвясціць амністыю для ўсіх, арыштаваных па палітычных матывах;

• спыніць прымяненне катаванняў і бесчалавечнага абыходжання;

• арганізаваць свабодныя і сумленныя выбары пад міжнародным наглядам;

• увесці мараторый на смяротнае пакаранне з наступнай яе адменай.

Таксама Парламенцкая асамблея звяртаецца да дзяржаў-сябраў Савета Еўропы з заклікам:

• не прызнаваць выбары 26 студзеня 2025 года і адмовіцца лічыць Лукашэнку законным прэзідэнтам;

• пашырыць санкцыі супраць рэжыму і яго прыхільнікаў;

• расследаваць парушэнні правоў чалавека ў Беларусі і прыцягваць вінаватых да адказнасці;

• падтрымліваць беларусаў, вымушаных бегчы з краіны, і не высылаць іх назад, пакуль яны падвяргаюцца рызыцы пераследу;

• прыняць меры для абароны беларускіх праваабаронцаў, журналістаў і актывістаў ад рэпрэсій рэжыму.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Інфармацыя абноўленая: 30.01

Ужо больш за 30 гадоў Лукашэнка знаходзіцца ва ўладзе, бо ўтрымлівае рэжым за кошт масавых рэпрэсіяў і парушэнняў правоў чалавека. Пасля фальсіфікацыі выбараў 2020 года і жорсткага падаўлення мірных пратэстаў, улада ў Беларусі страціла легітымнасць не толькі для беларусаў, але і для міжнароднай супольнасці. Таму #бязвыбары2025 сталі чарговай нагодай для асуджэння рэжыму з боку дэмакратычных краінаў і міжнародных арганізацыяў.

Вось спіс краінаў і міжнародных арганізацыяў, якія ўжо афіцыйна выказаліся супраць прызнання так званых «выбараў»:

🌍 Краіны:

• 🇺🇸 ЗША – Дзяржаўны сакратар Энтані Дж. Блінкен; Міжнародны Рэспубліканскі інстытут; Кангрэсмен Біл Кітынг;

• 🇵🇱 Польшча – Спікер польскага Сената Малгажата Кідава-Блоньска;

• 🇺🇦 Украіна – Прадстаўнік Міністэрства замежных справаў Георгій Ціхі; заява групы «За дэмакратычную Беларусь»;

• 🇳🇱 Нідэрланды – Міністр замежных справаў Каспар Вельдкамп;

• 🇱🇹 Літва – прэзідэнта Гітанас Наўседа, Міністр замежных справаў Кястуціс Будрыс; Прэм’ер-міністр Літвы Гінтаўтас Палуцкас; 

• 🇩🇪 Германія – Каардынатар Міністэрства замежных справаў Робін Вагенер; Міністарка замежных справаў Аналена Бербак;

• 🇨🇿 Чэхія – Палата дэпутатаў Парламента Чэшскай Рэспублікі;

• 🇪🇪 Эстонія – Міністэрства замежных справаў; Камітэт па замежных справах парламента;

• 🇮🇸 Ісландыя – Далучылася да заявы Рады міністраў АБСЕ;

• 🇱🇻 Латвія – Рэзалюцыя Парламента. Міністэрства замежных справаў;

• 🇳🇴 Нарвегія — Міністэрства замежных справаў;

• 🇫🇷 Францыя — Міністэрства замежных справаў;

• 🇨🇦 Канада;

• 🇬🇧 Вялікабрытанія;

🏢Міжнародныя арганізацыі, інстытуты і палітычныя дзеячы:

• Еўрапейскі парламент;

• 37 членаў Рады міністраў замежных справаў АБСЕ;

• Спецыяльны дакладчык ААН (https://nashaniva.com/360028) па правах чалавека;

• Бюро па дэмакратычных інстытутах і правах чалавека АБСЕ;

• Еўрапейская служба знешніх сувязяў;

• Еўрапейская народная партыя (ЕНП) Еўрапейскага парламента;

• Парламенцкая асамблея АБСЕ;

• Міжнародны дэмакратычны саюз;

• Раберта Метсола, старшыня Еўрапейскага парламента;

• Кая Калас, вярхоўная прадстаўніца ЕС па замежных справах і палітыцы бяспекі, Віцэ-прэзідэнтка Еўрапейскай камісіі.

• Заява міністраў замежных справаў Паўночных і Балтыйскіх краінаў.

Спіс будзе дапаўняцца!

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Дэлегацыя Каардынацыйнай Рады Беларусі на мінулым тыдні ўдзельнічала ў сесіі Парламенцкай асамблеі Савета Еўропы. Галоўнай задачай падчас першых дзён з’яўлялася ўстанаўленне двухбаковага супрацоўніцтва з усімі палітычнымі групамі ПАСЕ. 

Дэлегаты правялі сустрэчы з SOC – Сацыялісты, дэмакраты і зялёныя, EPP/CD – група Еўрапейскай народнай партыі, EC/DA – група еўрапейскіх кансерватараў і дэмакратычны альянс, ALDE – Альянс лібералаў і дэмакратаў за Еўропу, і UEL – група аб’яднаных еўрапейскіх левых.

Падчас гэтых сустрэч спікерка КР і чаліня фракцыі «Каманда Латушкі і Рух “За Свабоду”» Анжаліка Мельнікава падкрэсліла важнасць дэмакратычных перамен у Беларусі з мэтай забеспячэння сапраўднай рэгіянальнай бяспекі і дасягнення міру ў рэгіёне. Спікерка таксама адзначыла, што Каардынацыйная Рада як прадстаўнічы орган дэмакратычных сіл і грамадзянскай супольнасці будзе садзейнічаць працы Парламенцкай асамблеі Савета Еўропы ў дасягненні гэтай мэты, выкарыстоўваючы інструменты, якія знаходзяцца ў распараджэнні ПАСЕ.

Лідар фракцыі «Каманда Латушкі і Рух За Свабоду”» Павел Латушка падчас прэзентацыі акцэнтаваў увагу на прыярытэтным пытанні — садзейнічанні краін-удзельніц Савета Еўропы і іх парламентаў у прыцягненні Лукашэнкі да адказнасці праз механізмы Міжнароднага крымінальнага суда за злачынствы супраць чалавечнасці ў адносінах да беларускага народа, учыненыя Лукашэнкам.

У сэсіі ПАСЕ таксама прынялі удзел кіраўніца дэлегацыі Аляксандра Мамаева («Еўрапейскі выбар»), Маргарыта Ворыхава («Моладзевы наступ»), Валер Мацкевіч («Еўрапейскі выбар») і Павел Церашковіч («Наша Справа / Беларускія хрысціянскія дэмакраты»). 

Крыніца: Каардынацыйная Рада

Экспертная місія па назіранні за выбарамі*2025 арганізаваная Беларускім Хельсінкскім Камітэтам і ПЦ "Вясна" ў межах кампаніі "Праваабаронцы за свабодныя выбары". Місія збірае і аналізуе інфармацыю аб выбарчай кампаніі паводле адкрытых крыніц і паведамленняў ад выбаршчыкаў з Беларусі.

ВЫСНОВЫ:

Чарговыя, сёмыя, прэзідэнцкія выбары* у Беларусі адбыліся на фоне глыбокага крызісу правоў чалавека, выкліканага рэпрэсіямі, што пачаліся пасля мірных пратэстаў супраць фальсіфікацый на папярэдніх прэзідэнцкіх выбарах. Улады працягваюць адвольна пераследаваць паводле палітычных падставаў кандыдатаў, сябраў выбарчых штабоў ды ініцыятыўных груп, назіральнікаў, актывістаў і проста неабыякавых грамадзян, якія паставілі свой подпіс за вылучэнне незалежных прэтэндэнтаў у кандыдаты на папярэдніх прэзідэнцкіх выбарах 2020 г. Прызначэнне выбараў на 26 студзеня 2025 г., за 6 месяцаў да чаканай даты іх правядзення (і за 7 дзён да крайняга тэрміну рэгістрацыі ініцыятыўных груп па вылучэнні кандыдатаў у прэзідэнты), сведчыць аб інструменталізацыі электаральных працэдур і маніпуляцыі заканадаўствам. Па сутнасці, улады падагналі дату выбараў пад палітычныя задачы, тым самым парушыўшы выбарчае заканадаўства з пункту гледжання роўнасці магчымасцяў кандыдатаў і прынцыпу прадказальнасці выбараў, прадугледжанага міжнароднымі стандартамі ў галіне выбараў.

Праведзены кампаніяй "Праваабаронцы за свабодныя выбары" маніторынг усіх этапаў выбарчай кампаніі дазваляе зрабіць выснову, што выбары прэзідэнта не адпавядалі міжнародным стандартам правядзення дэмакратычных і свабодных выбараў, а таксама суправаджаліся шматлікімі парушэннямі Выбарчага заканадаўства Рэспублікі Беларусь. Усе этапы выбарчага працэсу не проста кантраляваліся ўладамі адміністрацыйна, а былі імі арганізаваныя для ўтрымання Аляксандрам Лукашэнкам улады пры імітацыі яго шырокай народнай падтрымкі. Пра гэта сведчаць:

• поўны ўціск права на свабоднае выказванне меркаванняў, свабоду мірных сходаў, свабоду асацыяцый ды іншых правоў чалавека, без [належнай рэалізацыі] якіх немагчыма казаць пра свабодныя і дэмакратычныя выбары;

• непразрыстае фармаванне выбарчых камісій;

• узгодненыя ўладамі кандыдаты, якія пабудавалі свае перадвыбарныя праграмы не на крытыцы палітыкі А. Лукашэнкі, а на яго поўнай падтрымцы (за выключэннем Г. Канапацкай);

• збор подпісаў, накіраваны на стварэнне бачнасці падтрымкі толькі А. Лукашэнкі (заяўлены збор подпісаў больш за траціну ўсіх выбаршчыкаў), пры выкарыстанні адміністрацыйнага рэсурсу і прымусу, бо спісы адкрытыя і адмова ад подпісу магла стаць падставай для палітычнага пераследу;

• агітацыя, пры якой усе кандыдаты акрамя А. Лукашэнкі былі практычна нябачныя ў інфармацыйнай прасторы, а ў падтрымку А. Лукашэнкі быў задзейнічаны адміністрацыйны і прапагандысцкі рэсурс для імітацыі палітычнай актыўнасці і шырокай падтрымкі, што практычна можна назваць абслугоўваннем культу А. Лукашэнкі;

• працяг практыкі прымусу выбаршчыкаў да ўдзелу ў датэрміновым галасаванні;

• атмасфера запалохвання з забаронамі на фатаграфаванне і вынас бюлетэняў, дзяжурствам некалькіх супрацоўнікаў міліцыі на ўсіх участках для галасавання;

• непразрыстая працэдура падліку галасоў;

• заяўленыя рэкордныя лічбы яўкі (85,7%), у тым ліку на датэрміновым галасаванні (41,81%), якія перавышаюць дадзеныя 2020 г. (84,38% і 41,70% адпаведна), калі ўзровень палітызацыі і мабілізацыі грамадства быў значна вышэйшы, што было відавочна па чэргах на выбарчыя ўчасткі ў дзень галасавання;

• поўная адсутнасць незалежных назіральнікаў.

Правядзенне свабоднай і адкрытай выбарчай кампаніі немагчымае ў сітуацыі палітычнага тэрору: спіс палітычных зняволеных штотыдзень папаўняецца і ў ім стабільна больш за 1200 чалавек. Інфармацыйная прастора цалкам зачышчаная; практычна ўсе незалежныя СМІ выціснутыя з краіны, а распаўсюд іх матэрыялаў з-за мяжы значна ўскладнены палітычна матываваным злоўжываннем антыэкстрэмісцкім заканадаўствам. "Дзяржаўная ідэалогія" абслугоўвае культ аўтарытарнага праўлення А. Лукашэнкі. У публічным полі няма прызнання важнасці палітычнага плюралізму. Фактычна ліквідаваныя ўсе апазіцыйныя палітычныя партыі ды палітычныя грамадскія арганізацыі, а іх лідары ды многія актывісты асуджаныя да пазбаўлення волі або былі вымушаныя пакінуць Беларусь праз пагрозы адвольнага, палітычна матываванага пераследу. Рэпрэсіўны ціск на арганізацыі грамадзянскай супольнасці, асабліва на праваабарончыя арганізацыі, ды іх масавая ліквідацыя, выключаюць грамадзянскі кантроль за правядзеннем выбараў. Незалежнае грамадзянскае назіранне за выбарамі ўнутры краіны адсутнічае; з міжнародных назіральнікаў запрошаныя толькі палітычна ангажаваныя.

Выбарчыя камісіі

• Агульныя ўмовы і рэальная працэдура фармавання тэрытарыяльных і ўчастковых выбарчых камісій (ТВК і УВК), што з'яўляюцца важным механізмам выбарчага працэсу, прадэманстравалі дзяржаўны дырыжызм усіх выбарчых працэсаў пры імітацыі актыўнага ўдзелу грамадзянскай супольнасці, што дало поўны кантроль дзеючай выканаўчай уладзе над сфармаванымі камісіямі.

• Фармаванне ТВК і УВК праходзіла ва ўмовах, калі сярод двух ключавых актараў грамадзянскай супольнасці – палітычных партый ды іншых грамадскіх аб'яднанняў – не засталося арганізацый, якія маглі б выявіць незалежную ініцыятыву. Успадкаваныя з савецкіх часоў "працоўныя калектывы" не з'яўляюцца палітычнымі суб'ектамі і выбарчыя працэсы ад іх імя арганізоўваліся адміністрацыйнымі метадамі. Грамадзяне, таксама надзеленыя правам удзелу ў фармаванні тэрытарыяльных выбарчых камісій, запалоханыя агульнай атмасферай тэрору; супраць людзей, якія паказвалі актыўнасць у мінулыя выбарчыя цыклы, ужываюцца прэвентыўныя рэпрэсіі.

• Магчымасці грамадскага кантролю, незалежнага назірання за працэсам фармавання ТВК і УВК не проста зведзеныя да нуля, але з'яўляюцца дзейнасцю, якая пераследуецца.

• На карысць адміністрацыйна-каманднага кіравання ўсім працэсам сведчыла і агульная спешка: 1,725 чалавек нібыта былі вылучаныя партыямі, грамадскімі аб'яднаннямі, працоўнымі калектывамі і грамадзянамі ўсяго за 1 тыдзень у колькасці, неабходнай для фармавання фактычна ўсіх ТВК у максімальным складзе.

• Агулам было ўтворана 5325 УВК (на 86 менш, чым у адзіны дзень галасавання 2024 г., і на 398 менш, чым на прэзідэнцкіх выбарах 2020 г. (даныя без уліку ўчасткаў за мяжой у 2020 г.)). У іх склад увайшло 56 550 чалавек. Скарачэнне колькасці УВК пры невялікім павелічэнні сярэдняй колькасці сябраў камісій азначае, што скарочаныя малалікія ўчасткі, то-бок гэты працэс можна ахарактарызаваць як узбуйненне выбарчых участкаў; такая аптымізацыя адлюстроўвае дэмаграфічныя працэсы, але можа ставіць пытанне фізічнай дасягальнасці ўчасткаў;

• Публічна дасягальная была толькі мінімальная інфармацыя як аб магчымасцях вылучэння ў тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі, так і аб пасяджэннях органаў, якія ўтвараюць камісіі, а таксама іх выніках: працэс правядзення пасяджэнняў заставаўся непразрыстым і неканкурэнтным. Пайменныя спісы членаў камісій па-ранейшаму не публікаваліся.

• Ключавым рэсурсам выканаўцаў, якія забяспечваюць правядзенне выбараў* на ўзроўні ТВК і УВК (акрамя пакінутых пасля перарэгістрацыі чатырох палітычных партый, усе з якіх падтрымліваюць курс дзеючай улады), застаюцца пяць найбуйнейшых грамадскіх аб'яднанняў (БРСМ, Белая Русь, Саюз жанчын, Саюз ветэранаў, Фонд міру), 4 з якіх маюць з 2023 г. заканадаўча замацаваны асаблівы статус набліжанасці да дзяржавы, і прафсаюзы, якія ўваходзяць у ФПБ. Працэнт "праходнасці" кандыдатаў ад гэтых праўладных партый і грамадскіх аб'яднанняў, якія імітуюць грамадзянскую супольнасць, сумесна фармуюць 63% складаў усіх ТВК, імкнуўся да 100%; ва УВК прадстаўнікі грамадзян занялі 29,1% месцаў; прадстаўнікі 4 палітычных партый – 9,8%; прадстаўнікі грамадскіх аб'яднанняў – 49,4%; прадстаўнікі працоўных калектываў – 11,7%;

• Прыкметная асаблівая роля праўладных прафсаюзаў, якія атрымалі 15,7% месцаў ва УВК, што пацвярджае ролю прафсаюзаў як адной з асноўных крыніц "працоўных рук" для парушэння выбарчага заканадаўства і пры гэтым стварэння карцінкі дэмакратычнага працэсу.

• Ненатуральна выглядалі паводзіны палітычных партый: лідары 3 з 4 партый, якія засталіся ў Беларусі, зарэгістраваныя ў якасці кандыдатаў у прэзідэнты, і было б лагічна бачыць актыўную гатоўнасць запоўніць УВК сваімі прадстаўнікамі, але гэтыя 3 партыі сукупна вылучылі толькі 4,3% ад агульнай колькасці вылучаных прадстаўнікоў. Такія паказчыкі падкрэсліваюць імітацыйны характар удзелу палітычных партый ды іх лідараў у гэтых выбарах*; іх асноўная роля – забеспячэнне легітымацыі працэдуры праз стварэнне карцінкі альтэрнатыўнасці і дэмакратычнасці

• У сітуацыі татальнай зачысткі грамадзянскай актыўнасці асабліва сумнеўнай з'яўляецца заяўленая нізавая актыўнасць грамадзян, якія нібыта вылучылі больш за 16,5 тысяч прадстаўнікоў у сябры УВК, якія сабралі подпісы як мінімум 10 чалавек у падтрымку свайго вылучэння.

• Такім чынам, улічваючы атмасферу агульнай запалоханасці, адсутнасць эфектыўнага інфармавання і вельмі сціснутыя тэрміны, можна канстатаваць, што ў актыўных грамадзян фактычна адсутнічала магчымасць вылучыць сваіх прадстаўнікоў у склад ТВК і УВК. Мэта этапу фармавання выбарчых камісій была хутчэй супрацьлеглая: правесці яго як мага хутчэй і цішэй.

• Захавалася гендарная дыспрапорцыя: доля жанчын (74,8%) у складзе УВК значна перавышае долю мужчын.

• Трэцюю выбарчую кампанію заканадаўства дазваляе не публікаваць пайменныя спісы сябраў УВК. Гэта значна ўскладняе магчымасць ацаніць спецыфіку складу УВК, у прыватнасці тое, наколькі захоўваўся звычайна практыкаваны "вытворчы прынцып" фармавання выбарчых камісій, калі сябры камісіі лічацца прадстаўнікамі розных суб'ектаў (партыі, грамадзяне, грамадскія аб'яднанні), але набраныя з аднаго працоўнага калектыву, а іх непасрэдныя начальнікі з'яўляюцца кіраўнікамі гэтых выбарчых камісіяў;

Вылучэнне і рэгістрацыя кандыдатаў

• Захоўваецца рэпрэсіўная атмасфера пагрозаў, нагнятання страху, ціску і рэпрэсій у сувязі з любой несанкцыянаванай уладамі грамадзянскай актыўнасцю. "Прафілактычныя гутаркі", паўторныя затрыманні людзей, якія паказвалі актыўнасць у перыяд папярэдняй прэзідэнцкай кампаніі 2020 г., спалучаюцца з дэманстрацыяй гатоўнасці жорстка задушыць любыя праявы нелаяльнасці ў дадзенай выбарчай кампаніі. Гэтая атмасфера страху негатыўна ўплывала на шанцы "здаровых" паводзін выбаршчыкаў – якія бачылі рэпрэсіўныя наступствы прастаўлення подпісаў за альтэрнатыўных А. Лукашэнку кандыдатаў у 2020 годзе і не хацелі рызыкаваць, ставіць подпісы за каго б там ні было ў перыяд збору подпісаў у канцы 2024 г.;

• Заявы аб рэгістрацыі ініцыятыўных груп па вылучэнні кандыдатаў у прэзідэнты падалі 11 чалавек (у 2020 г. — 55). ЦВК адмовіла ў рэгістрацыі ініцыятыўных груп Дзіяны Кавалёвай (у сувязі з недастатковай колькасцю сябраў ініцыятыўнай групы), Аляксандра Драздова і Віктара Куляша (у сувязі з невыкананнем патрабаванняў па спісе сябраў ініцыятыўнай групы), Юрыя Губарэвіча (у сувязі з накіраваннем дакументаў па электроннай пошце, што не прадугледжана выбарчым заканадаўствам).

• ЦВК зарэгістравала 7 ініцыятыўных груп па вылучэнні кандыдатаў у прэзідэнты — Аляксандра Лукашэнкі (дзеючага прэзідэнта), Алега Гайдукевіча (старшыні Ліберальна-дэмакратычнай партыі Беларусі), Аляксандра Хіжняка (старшыні Рэспубліканскай партыі труда і справядлівасці), Вольгі Чамаданавай (начальніцы галоўнага ўпраўлення ідэалагічнай работы і па справах моладзі Мінгарвыканкама), Ганны Канапацкай (індывідуальнай прадпрымальніцы), Сяргея Бобрыкава (старшыні Рэспубліканскага савета грамадскага аб'яднання "Беларускі саюз афіцэраў"), Сяргея Сыранкова (першага сакратара Цэнтральнага камітэта Камуністычнай партыі Беларусі). Пазней было абвешчана, што В. Чамаданава і С. Бобрыкаў падалі заявы аб спыненні працы сваіх ініцыятыўных груп. Ніхто з гэтых кандыдатаў не вылучыўся як відавочная альтэрнатыва А. Лукашэнку, хутчэй за ўсе яны былі запланаваныя як "спарынг-партнёры", якія мусілі забяспечыць фармальную альтэрнатыўнасць у бюлетэні.

• Захаванне ў заканадаўстве дазволу збіраць подпісы на тэрыторыях прадпрыемстваў і ўстаноў ўмацавала механізм адміністрацыйна-каманднага прымусу да падпісання ў падтрымку А. Лукашэнкі і ў некаторых выпадках паралельна А. Хіжняка і, верагодна, іншых "спарынг-партнёраў". Зборшчыкі подпісаў часта не прад'яўлялі дакументы, інфармацыя для падпісных аркушаў падавалася аддзеламі кадраў бюджэтных устаноў і дзяржаўных прадпрыемстваў.

• Збор подпісаў прайшоў з сур'ёзнымі парушэннямі стандартаў свабодных і дэмакратычных выбараў, у атмасферы запалохвання і прымусу. Дэ-факта ўлады рабілі актыўныя дзеянні па папярэджанні любой патэнцыйнай не санкцыянаванай "зверху" грамадзянскай актыўнасці. Працэс збору подпісаў выключаў роўнасць кандыдатаў і быў накіраваны на забеспячэнне карцінкі падтрымкі толькі аднаго кандыдата, А. Лукашэнкі, з традыцыйным выкарыстаннем адміністрацыйнага рэсурсу і прымусу выбаршчыкаў да падпісання за яго вылучэнне кандыдатам. Дадзены этап з'яўляецца самым празрыстым для выканаўчай вертыкалі, калі ўсе прастаўленыя подпісы і адмова іх праставіць мог стаць падставай для палітычна-матываванага пераследу.

• ТВК пацвердзілі збор неабходных 100 тысяч подпісаў усімі пяццю прэтэндэнтамі. Праверка подпісаў, як і раней, адбывалася непразрыста і ў вельмі сціснутыя тэрміны, што выклікае абгрунтаваныя сумневы ў праўдзівасці агучаных лічбаў.

• Часткай фактычна агітацыйнай кампаніі, закліканай легітымаваць ідэю шырокай падтрымкі выбаршчыкамі А. Лукашэнкі ўжо на гэтым этапе, з'яўлялася рэкордна высокая колькасць заяўленых подпісаў і розніца паміж нібыта сабранымі подпісамі ў яго падтрымку (больш за 2,5 млн. подпісаў, каля 35% усіх выбаршчыкаў) і подпісамі, сабранымі іншымі кандыдатамі (у межах 112-134 тысячы). Асаблівая роля была адведзена дзяржаўным і праўладным медыя-рэсурсам, асабліва раённым газетам, якія факусаваліся на фактычнай агітацыі за А. Лукашэнку.

• ЦВК зарэгістраваў кандыдатамі і выдаў пасведчанні аб рэгістрацыі 5 прэтэндэнтам: Алегу Гайдукевічу, Ганне Канапацкай, Аляксандру Лукашэнку, Сяргею Сыранкову і Аляксандру Хіжняку на наступны ж дзень пасля пачатку этапу рэгістрацыі, то-бок гэта самая хуткая рэгістрацыя за гісторыю правядзення прэзідэнцкіх выбараў.

Агітацыя

• У межах этапу агітацыі павінна была весціся палітычная барацьба паміж кандыдатамі ў прэзідэнты, аднак у сітуацыі імітацыі канкурэнтнасці (большасць кандыдатаў не пазіцыянавалі сябе як рэальную альтэрнатыву А. Лукашэнку, а хутчэй агітавалі за яго, што добра адлюстравана ў заяве С. Сыранкова: "Не вместо, а вместе"), дзеянні ўсіх кандыдатаў, акрамя А. Лукашэнкі, які карыстаўся адміністрацыйным рэсурсам, былі практычна не заўважныя для шырокай аўдыторыі.

• Патрабаванні выбарчага заканадаўства па забеспячэнні публікацыі перадвыбарных праграм і вылучэння эфірнага часу на дзяржаўным радыё і тэлебачанні былі выкананыя, аднак не даводзіцца казаць аб роўнасці кандыдатаў у выкарыстанні СМІ; фармальна праводзіліся тэледэбаты (А. Лукашэнка, як заўсёды, адмовіўся ў іх удзельнічаць). Некаторыя выступы кандыдатаў (А. Гайдукевіч, С. Сыранкоў) утрымлівалі прыкметы распальвання варожасці, забароненай арт. 47 Выбарчага кодэкса.

• Перадвыбарная агітацыя праходзіла ў няроўных умовах: у падтрымку А. Лукашэнкі быў задзейнічаны адміністрацыйны і прапагандысцкі рэсурс вертыкалі ўлады, праўладных грамадскіх арганізацый і дзяржаўных СМІ. Мы можам вылучыць некалькі механізмаў такога злоўжывання: 1) выкарыстанне адміністрацыйных і інфармацыйных магчымасцяў, якія прыкладаюцца да пасады прэзідэнта, як частка агітацыйнай кампаніі А. Лукашэнкі; 2) акцыі ў межах "Марафону адзінства" і раскрутка лозунга "Время выбрало нас!"; 3) Кампанія (флэшмоб) "Надо!"; 4) інфармаванне аб выбарах агулам, якое выкарыстоўваецца для схаванай агітацыі на карысць А. Лукашэнкі; 5) сустрэчы давераных асоб А. Лукашэнкі, многія з якіх з'яўляюцца службовымі асобамі, з прадстаўнікамі працоўных калектываў дзяржаўных прадпрыемстваў і ўстаноў, у тым ліку ў працоўны час.

• Свядома падтрымоўваная невыразная мяжа паміж выкананнем дзяржаўных абавязкаў і агітацыяй дазволілі А. Лукашэнку сумяшчаць афіцыйныя мерапрыемствы з фактычнай агітацыяй, карыстаючыся прывілеямі шырокага інфармацыйнага абслугоўвання пасады прэзідэнта за дзяржаўны кошт; таксама прынятае А. Лукашэнкам ў афіцыйнай якасці прэзідэнта рашэнне аб павышэнні пенсій падчас выбараў, можа разглядацца як подкуп выбаршчыкаў і з'яўляецца формай выкарыстання адміністрацыйнага рэсурсу.

• Маштабная прапагандысцкая кампанія "Марафон адзінства", якая доўжылася 4 месяцы, забяспечаная дзяржаўным фінансаваннем (сума выдаткаў ацэньваецца ў больш чым 3,5 млн рублёў), фактычна была перадвыбарнай кампаніяй А. Лукашэнкі. Лозунг перадвыбарнай кампаніі А. Лукашэнкі "Время выбрало нас!" прасоўваўся з дапамогай УНС, "Марафону адзінства", штодзённага "гістарычнага" тэлепраекта "Время выбрало нас!" на тэлеканале Беларусь 1.

• Імітацыя палітычнай актыўнасці і шырокай народнай падтрымкі, а таксама дадатковыя рэсурсы на агітацыю былі атрыманыя А. Лукашэнкам дзякуючы флэшмобу "Надо!", які падаваўся як стыхійная кампанія падтрымкі А. Лукашэнкі, але меў прыкметы арганізаванага мерапрыемства, больш за тое, мерапрыемства, да ўдзелу ў якім прымушаюць.

• Гэтак жа як і на выбарах*2024, адукацыйна-асветніцкія мерапрыемствы пра выбары падмянялі сабой жывы палітычны працэс. Але нават у межах такіх "агульных" словаў пра важнасць выбараў і пра абавязак выбаршчыкаў узяць удзел у выбарах (з акцэнтам на датэрміновым галасаванні, які захоўваўся), знаходзілася месца для ўскоснай агітацыі за А. Лукашэнку (заявы аб правільнасці "абранага курсу" і неабходнасці падтрымліваць "нацыянальнага лідара").

• У адсутнасць незалежных назіральнікаў і дастатковай празрыстасці працэсу паступлення і расходавання сродкаў у выбарчых фондах кандыдатаў, ажыццявіць паўнавартаснае назіранне за фінансавым бокам выбараў немагчыма. Пры гэтым, афіцыйна заяўленыя выдаткі ўсіх кандыдатаў (уключна з А. Лукашэнкам) істотна ніжэй вызначанага ліміту ў 420 000 руб. Нават сума, выдаткаваная з фонду А. Лукашэнкі (105.588,87 руб.), відавочна малая для разгортвання паўнавартаснай агітацыйнай кампаніі па ўсёй краіне.

Галасаванне і вынікі

• Пасля шырока аспрэчаных вынікаў папярэдніх прэзідэнцкіх выбараў, А. Лукашэнку было важна паказаць падтрымку выбаршчыкаў і тым самым легітымаваць сваё знаходжанне ва ўладзе. Яўка ў традыцыях аўтарытарнай дзяржавы разглядаецца як доказ легітымацыі нароўні з набранымі галасамі. Верагодна, важнай задачай дэманстрацыі "перагорнутай старонкі", г. зн. утрымання кантролю над краінай, з'яўляюцца паказчыкі і па яўцы, і па выніку больш, чым на выбарах 2020 г.

• Улады прыкладвалі намаганні для арганізацыі рэальнай яўкі (выкарыстоўваючы адміністрацыйны ціск), але яшчэ больш інтэнсіўна арганізоўвалася інфармацыйная карцінка масавай актыўнасці выбаршчыкаў (інфармацыйныя мерапрыемствы вакол выбараў* ды іх медыйнае асвятленне актыўна стваралі "атмасферу свята" і масавай падтрымкі А. Лукашэнкі).

• Як і ў папярэднія выбарчыя кампаніі, датэрміновае галасаванне мела адміністрацыйна-мабілізацыйны, прымусовы і справаздачны характар. Нягледзячы на тое, што Выбарчы кодэкс вызначае датэрміновае галасаванне як экстраардынарныя захады, якія павінны выкарыстоўвацца пры немагчымасці выбаршчыка прагаласаваць у асноўны дзень, улады заклікалі і прымушалі галасаваць датэрмінова; афіцыйная яўка выбаршчыкаў на датэрміновае галасаванне склала рэкордныя 41,81% (48,8% ад усіх тых, хто прагаласаваў).

• Выбары*2025 праходзілі ва ўмовах узмоцненай і відавочна празмернай прысутнасці сілавых структур: на ўсіх участках для галасавання знаходзілася некалькі супрацоўнікаў міліцыі, было ўстаноўлена відэаназіранне і "трывожныя кнопкі" для сябраў камісій, участкі былі абсталяваныя адкрытымі кабінкамі, якія дазваляюць сачыць за тым, што ў іх адбываецца.

• Асноўнае парушэнне выбарчага заканадаўства, пра якое актыўна папярэджвалі ўсе задзейнічаныя ў інфармацыйным абслугоўванні выбарчай кампаніі, і факты якія актыўна агучваюцца — фатаграфаванне бюлетэня (менавіта фатаграфаванне бюлетэняў у 2020 г. дазволіла выявіць факты масавай фальсіфікацыі вынікаў выбараў).

• Папярэднія вынікі галасавання па ўсёй краіне былі агучаныя ЦВК праз 6 гадзін пасля закрыцця ўчасткаў.

• Падлік галасоў па-ранейшаму насіў непразрысты характар, даныя па выбарчых участках не апублікаваныя.

• Пры нібыта вялікай адкрытасці ЦВК і наяўнасці інфармацыі па выбарах на яе сайце і аператыўнага інфармавання ў тэлеграм-канале, ніякія даныя не прадастаўляюцца ЦВК у машыначытальным выглядзе (усе табліцы пададзеныя ў выглядзе pdf файлаў); многія даныя ЦВК змяняе, не паказваючы на факт іх карэкціроўкі.

Файлы

• spravazdacha_2025_papiaredniaja_by.pdf (1.15 Mb)

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Святлана Ціханоўская выступіла перад міністрамі замежных справаў Еўрапейскага Саюза ў Бруселі па запрашэнні вярхоўнай прадстаўніцы ЕС па замежных справах Каі Калас і пры ўдзеле камісаркі ЕС па пытаннях пашырэння Марты Кос. Падчас сустрэчы абмяркоўваліся непрызнанне бязвыбараў і Лукашэнкі, мірныя перамовы па Украіне, візавыя і легалізацыйныя пытанні, а таксама падтрымка грамадзянскай супольнасці і дэмакратычных сілаў Беларусі.

Ад імя ЕС Кая Калас і Марта Кос выступілі з заявай аб непрызнанні «выбараў» і легітымнасці Лукашэнкі. Асобныя заявы зрабілі больш за 15 краінаў ЕС, а супольную заяву апублікавала Паўночна-Балтыйская «васьмёрка» (NB8).

У выступе Ціханоўская заклікала:

📌 У выпадку мірных перамоваў па Украіне дамагацца вываду расійскіх войскаў і неўмяшання Расіі ў беларускія справы, каб Беларусь не стала «суцяшальным прызам» для Расіі. Лукашэнка прадстаўляе інтарэсы Расіі, а не Беларусі.

📌 Прыкласці ўсе магчымыя палітычныя і дыпламатычныя намаганні для вызвалення палітвязняў. Узмацніць ціск і санкцыі з патрабаваннем спынення рэпрэсіяў.

📌 Пашырыць і ўмацаваць санкцыі супраць арганізацыяў, якія аказваюць ваенную падтрымку Расіі і фінансуюць рэпрэсіі.

📌 Увесці пакет санкцыяў за парушэнні правоў чалавека, супраць суддзяў, прапагандыстаў, сілавікоў і чыноўнікаў, адказных за рэпрэсіі і арганізацыю «выбараў».

📌 Павялічыць дапамогу незалежным СМІ, праваабаронцам, грамадзянскай супольнасці, ахвярам рэпрэсіяў і іх сем’ям, а таксама культурніцкім ініцыятывам. 

📌 Падтрымаць Міжнародны гуманітарны фонд і міжнародную платформу для збору доказаў злачынстваў рэжыму.

📌 Забяспечыць дакументы для падарожжаў для беларусаў, якія засталіся без пашпартоў. Спрасціць працэдуры атрымання візаў і дазволаў на пражыванне для беларусаў. Разглядзець магчымасць надання статусу новаму беларускаму пашпарту.

📌 Падтрымаць зварот Літвы ў Міжнародны крымінальны суд (ICC).

📌 Паказаць беларусам, што Еўропа прапануе альтэрнатыву «рускаму свету», і ўключыць дэмакратычную Беларусь у праграмы Усходняга партнёрства.

Падчас сустрэчы міністры замежных справаў выказаліся ў падтрымку беларускага народа і дэмакратычных сілаў, адзначылі неабходнасць рашучай і прынцыповай пазіцыі па Беларусі, а таксама падкрэслілі важнасць адрознівання Беларусі ад Расіі. 

Сярод іх міністры замежных справаў:

🇱🇹Літвы – Кястуціс Будрыс;

🇵🇱Польшчы – Радаслаў Сікорскі;

🇸🇪Швецыі – Марыя Мальмер Стэнергард;

🇳🇱Нідэрландаў – Каспар Вельдкамп;

🇱🇻Латвіі – Байба Бражэ;

🇮🇪Ірландыі – Сайман Харыс;

🇧🇪Бельгіі – Бернард Квінтын;

🇪🇪Эстоніі – Маргус Цахкна.

Святлана Ціханоўская: «Мы вельмі ўдзячныя Каі Калас, Еўрапейскай службе знешніх дзеянняў, Еўрапейскай камісіі і ўсім міністрам за паслядоўную палітыку ў дачыненні да Беларусі і падтрымку беларускага народа. Я ўпэўненая, што Беларусь можа стаць і стане гісторыяй поспеху, надзейным саюзнікам, партнёрам і суседам для ЕС».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

У Варшаве адбыўся марш супраць #бязвыбары2025. Разам з беларусамі Святлана Ціханоўская прайшла па вуліцах польскай сталіцы, а пасля выступіла з прамовай, у якой падкрэсліла непахіснасць нашага народа ў барацьбе за свабоду і нагадала: пакуль мы разам – мы ўсё адолеем.

«Тое, што адбываецца сёння ў Беларусі, называлі ўжо рознымі словамі. Фарс, камедыя, спецаперацыя.

Я думаю, што адно з самых трапных азначэнняў гэтага ўсяго – здзек. Здзек над выбарчай працэдурай і самой ідэяй выбараў. Здзек над беларускім народам і міжнароднай супольнасцю.

Мы ўжо сказалі яму сваё цвёрдае «не» чатыры гады таму. І сёння ў адказ на ягоную бязвыбарчую клаўнаду можам толькі гэта паўтарыць.

Пакуль мы разам – мы ўсё адолеем. Мы ўсе беларусы. Не дамо нас зняверыць. Мы вернем сабе нашую краіну і абавязкова вернемся дадому.

Жыве Беларусь!».

Падчас прамовы ўдзельнікі маршу разам ушанавалі памяць усіх беларускіх добраахвотнікаў і палітвязняў, якія загінулі ад рук лукашэнкаўскага і пуцінскага рэжымаў хвілінай маўчання.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Прыняцце Сенатам Рэспублікі Польшча Рэзалюцыі па пытанні аб несумленных выбарах у Беларусі — гэта падзея, якая ўвойдзе ў гісторыю нашай краіны і барацьбы нашага народа і дэмакратычных сіл, якія яго прадстаўляюць, за свабоду і дэмакратыю.

Упершыню ў нашай сучаснай гісторыі верхняй палатай нацыянальнага парламента замежнай дзяржавы — Сенатам Польшчы — прадстаўнічы орган беларускіх дэмакратычных сіл — Каардынацыйная Рада — быў прызнаны беларускім парламентам на эміграцыі.

Гэта ўжо зафіксаваны факт. І гэты факт, гэтая падзея ўвойдзе ў падручнікі гісторыі дэмакратычнай Беларусі.

Акрамя таго, дадзенай Рэзалюцыяй польскі Сенат дэкларуе гатоўнасць да супрацоўніцтва з прадстаўнікамі Каардынацыйнай Рады.

Для мяне асабіста няма лепшага адказу ўсім тым, хто абраў шлях барацьбы не з дыктатурай Лукашэнкі, а са створанымі, дзейнымі і прызнанымі дэмакратычнымі краінамі інстытутамі беларускіх дэмакратычных сіл.

Разам з тым, для ўсіх нас, прадстаўнікоў Каардынацыйнай Рады, Аб'яднанага Пераходнага Кабінета і іншых арганізацый і структур беларускіх дэмсіл і грамадзянскай супольнасці, гэтая падзея павінна стаць велізарнай матывацыяй працягваць актыўную барацьбу за свабоду і дэмакратыю ў Беларусі, развіваць і ўмацоўваць нашыя інстытуты, іх прызнанне і ўплыў на міжнароднай арэне.

І мы ўжо гэта робім і дабіваемся сур'ёзных поспехаў. Раней Каардынацыйная Рада як прадстаўнічы орган была прызнаная партнёрам для супрацоўніцтва Парламенцкай асамблеяй Рады Еўропы. І ўжо хуткім часам дэлегацыя Каардынацыйнай Рады, у якую я маю гонар уваходзіць, адправіцца ў Страсбург на першую сесію ПАРЕ 27-31 студзеня, каб таксама ўпершыню ў гісторыі прадстаўляць Беларусь на такім высокім узроўні.

Я віншую калег па Каардынацыйнай Радзе і ўсім дэмакратычным руху з гэтымі найважнейшымі падзеямі ў нашай гісторыі, якую мы ствараем разам. Не хачу гучаць пафасна, але нам сапраўды выпала гістарычная місія і мы абавязаны весці нашу барацьбу да дасягнення нашай агульнай мэты – свабоднай, дэмакратычнай і еўрапейскай Беларусі.

Жыве Беларусь!

Крыніца: НАУ

Літва пакінула выключэнні на ўезд аўтамабіляў з беларускімі нумарамі на бестэрміновы час. Згодна з новымі правіламі, беларусы з візамі ці відамі на жыхарства змогуць уязджаць у краіну на сваіх аўтамабілях. Уезд дазволены і грамадзянам Еўрасаюза на аўтамабілях, зарэгістраваных у Беларусі, але толькі для асабістага карыстання.

Юрыдычныя асобы і грамадзяне Беларусі, якія плануюць выкарыстоўваць аўтамабілі ў камерцыйных мэтах, абавязаныя перарэгістраваць транспарт і паставіць літоўскія нумары. За парушэнні гэтага рэгламенту прадугледжаны штрафы і канфіскацыя аўтамабіля.

Святлана Ціханоўская:
«Мы ўдзячныя ўраду Літвы, што пайшлі насустрач нашым прапановам і змякчылі абмежаванні. Для нас вельмі важна, каб пасажырскія злучэнні паміж Літвой і Беларуссю заставаліся, як заставаліся і кантакты паміж людзьмі. Варта памятаць, што ізаляваць трэба не людзей, а рэжым».

Акрамя таго, адтэрміноўку пракаментаваў дарадца Святланы Ціханоўскай па парламенцкаму супрацоўніцтву і Канстытуцыйнай рэформе Анатоль Лябедзька:
«Нашае супрацоўніцтва з Сеймам Літвы, спікерам Сейма Сквярнялісам і парламенцкай групай «За дэмакратычную Беларусь» дала вынік. Пакуль гэта прамежкавае рашэнне, але яно дазваляе працягваць кансультацыі з літоўскім бокам».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Увечары 16 студзеня беларуская лідарка правяла тэлефонную размову з намеснікам дзяржаўнага сакратара ЗША Куртам Кэмпбэлам.

Дыялог датычыўся апошніх навінаў пра беларускіх палітвязняў – і магчымых крокаў, якія могуць спрыяць іх вызваленню.

Акрамя гэтага, бакі абмеркавалі:

📌 працяг Стратэгічнага дыялогу паміж беларускімі дэмакратычнымі сіламі і ЗША;

📌 супрацоўніцтва з новай адміністрацыяй ЗША;

📌 пашырэнне міжнароднага ўзаемадзеяння;

📌 праграмы абменаў і стыпендыяў для беларусаў.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

• Праваабарончаму цэнтру «Вясна» на канец 2024 года вядома пра 6 550 асуджаных да розных відаў пакарання паводле палітычна матываваных абвінавачанняў, 1 380 з іх — жанчыны. У мінулым годзе былі асуджаныя 1 721 чалавек, з іх 480 жанчын.

• На канец снежня 2024 года ў Беларусі ў месцах зняволення знаходзіліся 1 265 палітвязняволеныя, з іх 168 — жанчыны. З лета 2020 года праваабарончай супольнасцю прызнаныя палітвязнямі 3697 чалавек, з іх 680 жанчын.

• У калоніі ўтрымліваецца лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі.

• Па даных «Вясны», летась з рознымі відамі рэпрэсій, звязанымі з крымінальным ці адміністрацыйным пераследам (арыштамі, допытамі, ператрусамі) сутыкнуліся не менш за 8 895 чалавек. Чвэрць рэпрэсаваных — жанчыны. Судамі вынесена не менш за 5 890 адміністрацыйных пастановаў.

• Палітычных зняволеных утрымліваюць у асабліва жорсткіх умовах, пад асабліва строгім кантролем, на іх накладаюцца не прадугледжаныя законам абмежаванні; у выніку многія палітвязні ў дысцыплінарным парадку пазбаўлены належных па законе пасылак, перадач, у тым ліку з лекамі, спатканняў з роднымі, мужам ці жонкай, а таксама адвакатамі; перапіска палітвязняў адвольна абмежавана. Больш за 10 палітвязняў утрымліваюць у рэжыме інкамунікада. Чацвёра палітвязняў памерлі ў калоніях і СІЗА.

• Палітвязні падвяргаюцца прымусовай малааплатнай працы; пасля вызвалення па адбыцці пакарання, палітвязні трапляюць пад строгі кантроль, які выходзіць за межы звычайнага нагляду за вызваленымі асуджанымі; правы асуджаных дадаткова абмяжоўваюцца наступствамі ўключэння ў пералік асобаў, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці.

• Суды працягваюць функцыянаваць у якасці інструмента рэпрэсій у дачыненні да фігурантаў палітычна матываваных адміністрацыйных, крымінальных і грамадзянскіх спраў.

• Колькасць НДА ў Беларусі скарачаецца, дзейнасць многіх асацыяцый адвольна крыміналізуецца ўладамі.

• Працягваецца пераслед за мірнае выказванне меркаванняў, а таксама пад выглядам барацьбы з тэрарызмам і экстрэмізмам і абароны інтарэсаў нацыянальнай бяспекі.

• Узмацніліся рэпрэсіі ў дачыненні да журналістаў, супрацоўнікаў СМІ і блогераў.

• Улады Беларусі па-ранейшаму здзяйсняюць катаванні і ўжываюць забароненае абыходжанне ў дачыненні да іншадумцаў і прадстаўнікоў апазіцыі; няма выпадкаў расследавання і прыцягнення да адказнасці на нацыянальным узроўні асобаў, вінаватых у шырокамаштабных катаваннях і іншых найгрубейшых парушэннях правоў чалавека ў жніўні 2020 года і ў наступныя гады.

• Дыскрымінацыя ў розных сферах захоўваецца, дзяржава не робіць захадаў па яе недапушчэнні.

• Кампанія «Праваабаронцы за свабодныя выбары» прадставіла экспертную ацэнку выбараў у Палату прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу і мясцовыя Саветы дэпутатаў, а таксама ажыццяўляе назіранне за выбарамі прэзідэнта, прызначанымі на 26 студзеня 2025 года.

Больш падрабязна па спасылцы.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Падчас івэнту ў Варшаве 26 студзеня дэмакратычныя сілы плануюць зрабіць прэзентацыю пашпарта Новай Беларусі. Але ўжо сёння можна атрымаць адказы на самыя папулярныя пытанні, якія з’явіліся за час існавання праекта: хто і як будзе друкаваць пашпарты, колькі гэта будзе каштаваць і ці прызнаюць іх замежныя дзяржавы.

📌 Што з прызнаннем замежнымі дзяржавамі?
«Мы толькі атрымалі ўзоры ад пашпартнага цэнтра. Без гэтага мы не маглі весці перамовы пра статус пашпарта. Безумоўна, ёсць вялікая цікавасць з боку замежных палітыкаў: ужо размаўлялі з шэрагам міністраў, цяпер мае быць падрыхтавана дадатковае юрыдычнае абгрунтаванне. Пашпартны цэнтр ужо пераслаў узоры ва ўсе еўрапейскія краіны».

📌 Што з абаронай персанальных дадзеных?
«Беларускі пашпартны цэнтр будзе адказваць за захаванасць дадзеных. Усё будзе зроблена па вышэйшых міжнародных стандартах. Доступ да дадзеных будзе строга абмежаваны, і ніхто не зможа даведацца, у тым ліку прадстаўнікі рэжыму, ці ёсць у чалавека пашпарт ці не».

📌 Хто будзе адказваць за друк пашпартоў?
«Мы знайшлі пэўнае рашэнне па друку, і вельмі ўдзячныя літоўскаму ўраду за падтрымку і кансультацыі. Персаналізацыю і фінальны друк на дакументах мы будзем рабіць у самім пашпартным цэнтры. Замаўляць матэрыялы і бланкі – у падрадчыкаў».

📌 Колькі будзе каштаваць пашпарт?
«Збор за афармленне пашпарта – 97 еўра. Гэта мінімум, патрэбны для вырабніцтва дакументаў, верыфікацыі, друку, арэнды абсталявання, захоўвання дадзеных, працы цэнтра прыёму дакументаў».

Як падаць заяўку, якія дакументы патрэбныя, і ці можна будзе падарожнічаць з гэтым пашпартам – чытайце ў матэрыяле па спасылцы.

🔗Афіцыйны сайт пашпарта Новай Беларусі.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Падчас першага дня візіту ў Гаагу Святлана Ціханоўская сустрэлася з прадстаўнікамі ўраду Нідэрландаў, грамадзянскай і экспертнай супольнасцю.

Што абмяркоўвала беларуская лідарка ў першы дзень візіту?

📌 з Прэм’ер-міністрам Нідэрландаў Дзікам Схофам:
— Непрызнанне рэжыму Лукашэнкі і так званых «выбараў», запланаваных на 26 студзеня.
— Прэм’ер запэўніў, што палітыка Нідэрландаў застанецца паслядоўнай і прынцыповай.

📌 з Міністрам замежных спраў Каспарам Вельдкампам:
— Пытанні вызвалення палітвязняў, уключаючы тых, хто ўтрымліваецца ў ізаляцыі.
— Рэгіянальную бяспеку – у тым ліку вывад расійскіх войскаў з Беларусі.
— Ролю Беларусі ў магчымых мірных перамовах па Украіне.
— Узмацненне ціску на рэжым Лукашэнкі.
— Падтрымку беларускай грамадзянскай супольнасці праз праграмы MATRA і Human Rights Fund.
— Павелічэнне падтрымкі незалежных медыя і праваабарончых арганізацыяў.

📌 з прадстаўнікамі НДА ў офісе Хельсінкскага камітэта:
— Кампанію па вызваленні палітвязняў, супрацьдзеянне транснацыянальным рэпрэсіям.
— Супрацоўніцтва з беларускай грамадзянскай супольнасцю, праваабаронцамі і журналістамі.
— Падтрымку пазову Літвы ў Міжнародны крымінальны суд супраць рэжыму Лукашэнкі.

📌 з экспертамі Інстытута Clingendael, які спецыялізуецца на міжнародных справах:
— Стратэгію Нідэрландаў і Еўрапейскага Саюза па Беларусі.
— Магчымыя сцэнарыі развіцця сітуацыі ў рэгіёне.
— Пытанні рэгіянальнай і нацыянальнай бяспекі.
— Рэкамендацыі па палітыцы для Нідэрландскага ўраду і міжнароднай супольнасці, якія рыхтуе Інстытут.

Святлана Ціханоўская:
«Радая, што Нідэрланды займаюць цвёрдую і паслядоўную пазіцыю па Беларусі і гатовыя дапамагаць беларусам. Важна, што ўрад у сваёй палітыцы адрознівае рэжым і беларусаў, а таксама Беларусь і Расію. Нельга класці нас у адзін кошык. Нідэрланды не прызнаюць «выбары» 26 студзеня, працягнуць падтрымку нашых журналістаў і грамадзянскай супольнасці, а таксама забяспечаць, каб пытанне Беларусі засталося на парадку дня Еўрасаюза».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

У Варшаве Святлана Ціханоўская падпісала мемарандум аб паразуменні з генеральным сакратаром Супольнасці дэмакратый Мантасам Адоменасам.

«Паважаны Генеральны сакратар Адоменас,
Паважаныя Вашыя Правасхадзіцельствы і сябры,

Для мяне вялікі гонар стаяць сёння тут, сярод саюзнікаў, якія падзяляюць аднолькавыя каштоўнасці і мары.
У гэтай зале я ведаю, што знаходжуся сярод сяброў – сяброў, аб’яднаных нашай верай у дэмакратыю, бяспеку і чалавечую годнасць.

Аднойчы Беларусь далучыцца да Супольнасці дэмакратыяў як свабодная, дэмакратычная і еўрапейская краіна. Але беларусы як народ ужо належаць да гэтай супольнасці.
Мы змагаемся за тыя ж ідэалы, на якіх была заснаваная гэтая Супольнасць. Мы супрацьстаім аўтакратыі і разам даказваем, што дэмакратыя вартая любых ахвяраў.

Для мяне было вялікім гонарам падпісаць мемарандум аб узаемаразуменні паміж Аб’яднаным Пераходным Кабінетам Беларусі і Супольнасцю дэмакратыяў. Гэта не проста сімвалічны жэст. Гэта крок да вяртання Беларусі на шлях дэмакратыі, правоў чалавека і справядлівасці.

Я ведаю, што гэта нестандартны крок і для Супольнасці. Але мы жывём у нестандартныя часы. Такія часы патрабуюць нестандартных рашэнняў, і ім патрэбныя адважныя лідары.

Адной з тых, хто падтрымліваў ідэю стварэння Супольнасці дэмакратыяў, была Мадлен Олбрайт. Яна – мая асабістая гераіня. Але я таксама магу назваць яе настаўніцай. У самым пачатку маёй выпадковай палітычнай кар’еры мне пашчасціла сустрэцца з ёй. Мы сядзелі і размаўлялі пра палітыку, свабоду і жанчын. Менавіта яна натхніла мяне працягваць змаганне і заставацца моцнай перад любымі выпрабаваннямі. Я ўбачыла моцную жанчыну, якая хоча зрабіць свет лепшым і больш бяспечным, і я бачу ў ёй прыклад для пераймання.

Сёння я хачу падзякаваць усёй камандзе Супольнасці дэмакратыяў, вядома ж, Мантасу Адоменасу і Мілаславе Заглобе. Дзякуй вам за тое, што вы ўдыхнулі новае жыццё ў гэтую арганізацыю.

Вельмі сімвалічна, што мы сустракаемся ў Варшаве – горадзе, які як ніхто іншы ведае цану свабоды. Шлях Польшчы да свабоды натхняе ўсіх нас. Я хачу падзякаваць маім польскім сябрам, асабліва прадстаўнікам Міністэрства замежных справаў; амбасадару Адаму Халачыньскаму, спецыяльнаму пасланніку да дэмакратычнай Беларусі; Сенату і Сейму Польшчы; экспертам і журналістам, а таксама такім верным саюзнікам, як Міхал Каміньскі, які стаў сапраўдным сябрам усіх змагароў за свабоду.

І, вядома, вялікі дзякуй усім дыпламатам і амбасадарам, якія прадстаўляюць свае краіны, за тое, што яны абараняюць праўду.

Калі дыктатары аб’ядноўваюцца, мы таксама павінны быць адзінымі. Як дыктатары вучацца адзін у аднаго, так і мы павінны вучыцца. Змагацца з адной тыраніяй – значыць змагацца з усімі.

Дыктатары ненавідзяць дэмакратыю, бо яна ўстойлівая, інклюзіўная і паспяховая. Дыктатары ненавідзяць дэмакратыю, бо яна пагражае іх існаванню. А дыктатараў нельга прымірыць або перавыхаваць. Ім трэба супрацьстаяць. І прыйшоў час дэмакратыям паказаць зубы.

Дарагія сябры,

У першым пункце Варшаўскай дэкларацыі гаворыцца пра «права грамадзянаў выбіраць сваіх прадстаўнікоў шляхам рэгулярных, свабодных і справядлівых выбараў».

Змена ўлады – аснова любой дэмакратыі. На жаль, беларусы былі пазбаўленыя гэтага на працягу 31 года. Праз два тыдні дыктатар арганізуе чарговы фарс пад назвай «выбары», які больш нагадвае вайсковую аперацыю.

Без альтэрнатыўных кандыдатаў, без агітацыі, без падліку галасоў, без назіральнікаў і маніторынгу. Але з вялікай колькасцю войскаў і міліцыі. Пытанне толькі ў тым, якую лічбу дыктатар напіша ў выніковым пратаколе.

Знаходзячыся тут, я хачу папрасіць усе вашыя краіны не прызнаваць гэты фарс. Лукашэнка – нелегітымны дыктатар, які захапіў краіну, уцягнуў Беларусь у вайну і прадае яе Расіі па частках. І ўсё гэта адбываецца насуперак волі беларускага народа. Яго трэба ізаляваць, а не легітымізаваць.

Беларусы ўжо зрабілі свой выбар у 2020 годзе, адхілілі дыктатуру і прагаласавалі за дэмакратычныя сілы. Маючы мандат ад беларускага народа, дэмакратычныя сілы Беларусі сфармавалі альтэрнатыўныя інстытуты ўлады: Аб’яднаны пераходны кабінет і Каардынацыйную раду.

Гэтыя інстытуты прадстаўляюць беларускае грамадства і волю беларускага народа, а не нелегітымны рэжым. Мы адзіныя, мы абараняем інтарэсы беларускага народа і адказваем на яго патрэбы. Мы падтрымліваем Украіну і нашых людзей на месцах.

Мы таксама ствараем кааліцыі. Мы аформілі нашыя адносіны з Радай Еўропы, стварыўшы афіцыйную кантактную групу. Мы пачалі стратэгічныя дыялогі са Злучанымі Штатамі, Вялікабрытаніяй і Канадай, падпісалі мемарандум з Еўрапейскім парламентам, а сёння – з Супольнасцю дэмакратыяў.

Мы верым, што для Беларусі адкрыецца новае акно магчымасцяў. Мы не ведаем, як і калі гэта адбудзецца, але мы ведаем адно: усе дыктатуры ў рэшце рэшт падаюць.

Магчыма, нам давядзецца прайсці праз «круглы стол», як гэта калісьці зрабіла Польшча. І калі гэта адбудзецца, мы павінны быць моцнымі, і нам спатрэбіцца падтрымка свабоднага свету, каб павярнуць Беларусь да дэмакратыі.

Мы ўжо працуем над рэформамі і распрацоўваем новую Канстытуцыю, каб гарантаваць, што, калі перамены наступяць, яны будуць незваротнымі. Я спадзяюся, што Супольнасць дэмакратыяў, як і Рада Еўропы, змогуць падтрымаць нас сваім досведам.

Нам таксама неабходна падрыхтаваць прафесіяналаў для Новай Беларусі, і мы заклікаем нашых партнёраў падтрымаць стажыроўкі, стыпендыі і абмены. Мы хочам вывучыць ваш досвед, асабліва досвед краінаў, якія перайшлі да дэмакратыі, такіх як Малдова, Чылі, Партугалія, Румынія, Паўночная Македонія, Польшча і, вядома ж, Літва.

Мы таксама разлічваем на вашую падтрымку ў аднаўленні справядлівасці ў Беларусі. Недастаткова вызваліць нашых палітычных зняволеных, якіх налічваецца больш за 1300. Мы таксама павінны забяспечыць, каб усе вінаватыя былі прыцягнутыя да адказнасці. Таму мы просім вас падтрымаць Літву ў яе звароце ў Міжнародны крымінальны суд са скаргай на беларускі рэжым за злачынствы супраць чалавечнасці. Пачуццю беспакаранасці павінен быць пакладзены канец.

Мы таксама просім прызначыць спецыяльных пасланнікаў пры беларускіх дэмакратычных сілах, як гэта ўжо зрабілі Польшча, Літва, Францыя, Нарвегія, Эстонія, Швецыя і многія іншыя краіны. Арганізуйце мерапрыемствы і дыскусіі пра Беларусь і дэмакратыю ў вашых амбасадах. Запрашайце нас у свае сталіцы і на міжнародныя мерапрыемствы, каб голас беларусаў быў пачуты.

Падтрымайце нашыя незалежныя СМІ, такія як «Белсат», «Зеркало» або «Наша Ніва», якія нясуць праўду і змагаюцца з дэзынфармацыяй. Дапамажыце нашым праваабаронцам і рэпрэсаваным. Нядаўна пры падтрымцы Нарвегіі, Швецыі і Даніі мы адкрылі Міжнародны гуманітарны фонд для ахвяраў рэпрэсіяў і просім іншыя краіны далучыцца да яго.

Падтрымка Беларусі – гэта не дабрачыннасць. Гэта інвестыцыі ў дэмакратыю і свабоду ва ўсім свеце.

Дарагія сябры,

Яшчэ адна рэч, якой я навучылася ў Мадлен Олбрайт, – гэта тое, што ніводнае змаганне нельга выйграць у адзіночку. Каб перамагчы, патрэбныя саюзнікі.

І мы, беларусы, рады, што ў нас ёсць такія рашучыя і прынцыповыя саюзнікі, як вы. Я ўпэўненая, што разам мы зможам зрабіць свет лепшым – для нас і нашых дзяцей.

Дзякуй вам вялікі».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Напрыканцы снежня ў Мінску асудзілі 41-гадовага Мікалая Хілу. Яго прызналі вінаватым паводле двух артыкулаў — ч. 1 арт. 130 КК (распальванне іншай сацыяльнай варожасці ці варажнечы) і ч. 3 арт. 361 КК (заклікі да санкцый). Суддзя Алена Ананіч прызначыла Мікалаю чатыры гады пазбаўлення волі, піша выданне Politico.

Мікалай — пратэстанцкі прапаведнік у царкве евангельскіх хрысціянаў-баптыстаў "Дабравесце", а таксама супрацоўнік дэлегацыі Еўрасаюза ў Беларусі. Яго затрымалі ў 24 кастрычніка 2023 года. Са слоў афіцыйнага прадстаўніка ЕС затрыманне адбылося каля будынку дэлегацыі ЕС супрацоўнікамі беларускага КДБ.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Анджэй Дуда прыняў Святлану Ціханоўскую і прадстаўнікоў Аб’яднанага Пераходнага Кабінета ў прэзідэнцкай рэзідэнцыі ў Бельведэры. Да сустрэчы таксама далучыліся намеснік кіраўніцы Кабінета Павел Латушка, в.а. прадстаўніка па нацыянальным адраджэнні Кабінета Павел Баркоўскі, кіраўнік апарату Кабінета Валерый Мацкевіч, намеснік прадстаўніка па транзіце ўлады Кабінета Арцём Брухан, спікерка Каардынацыйнай Рады Анжаліка Мельнікава.

Святлана Ціханоўская: «Нас яднае Еўропа і свабода, жаданне жыць у бяспецы і міры… І нас сёння яднае агульны боль. Гэта і наш герой Анджэй Пачобут, і іншыя палітзняволеныя. І мы павінны змагацца, пакуль кожны і кожная не будуць на волі, пакуль кожны з нас не зможа бяспечна вярнуцца дадому».

Прэзідэнт Польшчы выказаў падтрымку беларускаму народу і пажадаў, каб у Беларусі як мага хутчэй адбыліся палітычныя змены, якія вернуць краіне свабоду, суверэнітэт і дэмакратыю.

У прамове Анджэй Дуда таксама згадаў пра рэпрэсіі, якія ўзмацняюцца напярэдадні «бязвыбараў». Асаблівы акцэнт прэзідэнт зрабіў на нядаўнім прысудзе ксяндзу Генрыху Акалатовічу, якога рэжым асудзіў на 11 гадоў зняволення ў калоніі. Анджэй Дуда адзначыў: гэты выпадак – яшчэ адзін сімвал таго, з чым даводзіцца сутыкацца ў сённяшняй Беларусі.

Прэзідэнт Дуда падкрэсліў сваю падтрымку свабоднай і незалежнай Беларусі:

«Нягледзячы на тое, што мая кадэнцыя набліжаецца да завяршэння, я назаўсёды застануся сябрам свабоднай і незалежнай Беларусі. Вы заўсёды можаце разлічваць на маю падтрымку, дзе б я ні знаходзіўся».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Падчас візіту ў Варшаву Святлана Ціханоўская выступіла на супольным пасяджэнні Польскага Сейма, Сената і Камітэтаў па замежных і еўрапейскіх справах. Удзел у ім узялі як польскія дэпутаты, эксперты, палітыкі, так і прадстаўнікі беларускай супольнасці – Павел Латушка, Аляксандр Мілінкевіч, Анатоль Лябедзька, Анжаліка Мельнікава, Маргарыта Ворыхава, Аліна Коўшык, Улад Кобец, Мацвей Купрэйчык.

Асноўнымі тэмамі прамовы сталі беларускія палітвязні, супрацоўніцтва з дэмакратычнымі сіламі, пытанні рэгіянальнай бяспекі, а таксама падтрымка беларусаў у Польшчы і раздзяленне беларусаў і рэжыму. Ціханоўская падкрэсліла, што Польшча для беларусаў – гэта сімвал свабоды, салідарнасці і еўрапейскай будучыні, за якую беларусы працягваюць штодзённа змагацца.

«Пакуль дыктатары спрабуюць атруціць наш народ «рускім мірам» і ізаляваць яго ад свабоднага свету, мы павінны ўмацоўваць сувязі паміж людзьмі: выдаваць візы, клапаціцца пра бяспеку адно аднаго, ладзіць абмены і прадастаўляць стыпендыі. Я заклікаю вас не класці Беларусь у адзін кош з Расіяй. Нашыя грамадствы і ўмовы, у якіх яны існуюць, адрозніваюцца. Беларускае грамадства ўжо зрабіла свой выбар».

«Часам чую меркаванне, што, магчыма, варта дамовіцца з Лукашэнкам і абараніць яго ад Пуціна. Гэта памылка. Лукашэнка не абараняе незалежнасць Беларусі. Наадварот, ён з’яўляецца пагрозай для нашай незалежнасці. Яго адзіная мэта – захаваць уладу любымі коштамі».

«Сотні тысячаў беларусаў знайшлі ў Польшчы бяспечны прытулак. Яны ўдзельнічаюць у грамадскім жыцці, валанцёраць, робяць ахвяраванні на падтрымку Украіны і нашых добраахвотнікаў. Гэтыя людзі – скарб і важная частка нашага дэмакратычнага руху. Ім патрэбная падтрымка. Мы павінны спрасціць іх жыццё».

Крыніца: Святлана Ціханоўская