Два гады таму рэжым адправіў за краты актывістаў з незалежных прафсаюзаў. Амаль дваццаць чалавек знаходзяцца ў турме па надуманых абвінавачваннях. Рэжым паказальна расправіўся над людзьмі, у чарговы раз паказаўшы – важней задушыць галасы беларусаў, чым пачуць іх.

Святлана Ціханоўская: «Два гады таму ў Беларусі рэжым паказальна расправіўся з актывістамі незалежных прафсаюзаў. Амаль два дзясяткі чалавек, уключаючы Аляксандра Ярашука, былі затрыманыя па надуманых абвінавачваннях і адпраўленыя за краты. Так, Лукашэнка не проста пазбавіўся пратэсных лідараў, але фактычна знішчыў сам рух. За апошнія 4 гады ў Беларусі было знішчана больш за 1600 некамерцыйных арганізацыяў, якія развівалі зусім розныя галіны жыцця – спорт, культуру, адукацыю. Аднак клопат пра людзей хвалюе рэжым менш за ўсё. Таму што яго прадстаўнікам важней здушыць голас крытыкі, чым пачуць справядлівыя заўвагі – і зрабіць жыццё людзей крыху больш камфортным ці прасцейшым.

Прапаганда любіць называць Беларусь сацыяльнай дзяржавай. Але правы на працу і сацыяльную абарону тут даўно не актуальныя. Яны падмененыя абавязкамі выплачваць прафсаюзныя ўзносы і наведваць інфармацыйныя гадзіны, дзе ва ўсіх праблемах беларусаў вінавацяць Захад і Амерыку. Варта ж толькі абурыцца і ўказаць на тое, што сацыяльная дзяржава павінная клапаціцца пра здароўе працоўных завода або браць выдаткі па лячэнні і адпачынку дзяцей, як атрымаеш тэрмін. За што? За распальванне сацыяльнай нянавісці, як у выпадку прафсаюзных актывістаў Вацлава Арэшкі і Васіля Бераснева – іх пасадзілі ў турму амаль на дзесяць гадоў. Хаця ў іх словах калі і была нянавісць, то толькі да абыякавасці ўлады ў адносінах да людзей…

Сёння рэжым запэўнівае, што аднавіў прафсаюзны рух. Але замест прафсаюзаў правы працаўнікоў цяпер «абараняюць» ідэолагі – і зводзяць усю «дзейнасць» да пазачарговага суботніка на прадпрыемствах або добраахвотна-прымусовым здымкам у праўладных рэкламных роліках.

Толькі прафсаюзы – гэта не пра «вывезці працоўных на мерапрыемства для масавасці». Гэта пра абарону правоў і свабодаў. Пра магчымасць пастаяць за сябе, дабіцца дастойнага заробку і паважлівага стаўлення ў любой сітуацыі. Пра адпаведнасць сучасным стандартам працы. Я ўпэўненая: беларусы гэта цудоўна разумеюць і ведаюць, чаго хочуць – каб з іх меркаваннем лічыліся. Каб былі абароненыя іх інтарэсы – а не інтарэсы тых, хто гатовы карыстацца іншымі, запалохваючы жорсткасцю і турэмнымі тэрмінамі».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

На сустрэчы міністраў G7 упершыню ў гісторыі была прадстаўленая Беларусь і яе інтарэсы. Святлана Ціханоўская прыцягнула ўвагу вядучых палітыкаў свету – Энтані Блінкена, Аналены Бербак, Дэвіда Кэмерана, Стэфана Сэжурнэ, Мэлані Жалі, Жазэпа Барэля, Антоніо Таяні – да гуманітарнага крызісу ў нашай краіне і яе паўзучай акупацыі Расіяй. Таксама лідарка заклікала ўдзельнікаў да пошуку шляхоў вызвалення і рэабілітацыі палітвязняў.

Пасля завяршэння мерапрыемства беларуская лідарка эксклюзіўна падзялілася вынікамі івэнту G7. 

Што важнага адзначыла Святлана Ціханоўская?

 📌 «На сустрэчах я заклікала міністраў працягваць падтрымку нашай грамадзянскай супольнасці і медыя, а таксама распавяла пра палітвязняў: нашыя людзі паміраюць у турмах. Мы гаварылі пра прыцягненне рэжыму да адказнасці – не толькі за вайну супраць Украіны, але і за рэпрэсіі супраць беларусаў».

📌 «У гэтыя дні прымаецца важнае рашэнне аб дапамозе Украіне – і я спадзяюся, што яно будзе прынятае. Бо лёсы нашых краінаў узаемазвязаныя».

📌 «Я ўдзячная ўсім беларусам, якія працягваюць змагацца за перамены ў нашай краіне. Ведайце, свабодны свет нас падтрымлівае. А я буду рабіць усё магчымае, каб пытанне Беларусі не сыходзіла з міжнароднага парадку дня».

Цалкам аповед лідаркі пра візіт у Італію глядзіце ў відэа.

https://youtu.be/LrWloBYweCA

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Намеснік кіраўніка НАУ Уладзімір Астапенка пра адкрыццё пасольства Беларусі ў Бельгіі ў 1995 годзе.

На гэтым адкрыцці нават прысутнічаў Лукашэнка — тады, у пачатку сакавіка 1995 года, адбыўся яго першы і апошні афіцыйны візіт у Брусель. Ён сустрэўся з кіраўніцтвам Бельгіі і Еўрапейскага саюза, з якім тады ж было падпісана пагадненне аб партнёрстве і супрацоўніцтве, якое так і не набыло моц, паколькі яго ратыфікацыя была замарожаная пасля антыканстытуцыйнага рэферэндуму 1996 года. 

Яшчэ да гэтага ў Брусель быў прызначаны пасол, якому давялося пачынаць сваю працу па сутнасці ў чыстым полі. Для пачатку арандавалі кватэру ў шматпавярхоўцы — там і пачыналася праца. Неўзабаве быў знойдзены асобны дом, які пасля быў набыты і адрамантаваны пад патрэбы амбасады. Гэтым актыўна займаўся і я ў якасці дарадцы-пасланніка пасольства Беларусі ў Бельгіі. Да адкрыцця пасольства мы замовілі вялікі тыраж шыкоўнай паштоўкі — малюнка з фатаграфіі, дзе мастак у стылі імпрэсіянізму адлюстраваў пасольства, на якім красаваўся наш нацыянальны сцяг. І ў мяне дагэтуль перад вачыма стаіць карцінка — старадаўні будынак з бел-чырвона-белым сцягам. 

Пасля сумна вядомага рэферэндуму 1995 года Лукашэнка змяніў нашы нацыянальныя сімвалы на чырвона-зялёную палітру часоў БССР і разаслаў усім даручэнні замяніць сцягі. Але ў нас, што называецца, не паднялася рука адразу зняць бел-чырвона-белы сцяг, які яшчэ доўгі час упрыгожваў будынак пасольства.

Сёння ў Бруселі ёсць прадстаўніцтва беларускага грамадства — той большасці, якая ў 2020 годзе выйшла пад тысячамі бел-чырвона-белых сцягоў супраць дыктатуры і гвалту. І ў будынку місіі дэмакратычнай Беларусі ў Бруселі лунае наш нацыянальны сцяг. 

Праца такога інстытута — важная перадумова да таго, каб над беларускімі пасольствамі па ўсім свеце неўзабаве былі паднятыя нацыянальныя сцягі, якія ўжо нікому не ўдасца зняць.

Крыніца: НАУ

Старэйшы дарадца Святланы Ціханоўскай Аляксандр Дабравольскі і дарадца па моладзевай палітыцы і студэнцтву Маргарыта Ворыхава сустрэліся з дырэктарам па міжнародных сувязях Рады Еўропы Міраславам Папой. 

Нагода для перамоваў – адкрыццё інфармацыйнага пункта Рады Еўропы для Беларусі ў Вільні, якое запланаванае на восень. Такія пункты распаўсюджваюць інфармацыю аб дзейнасці Рады, у тым ліку – аб канвенцыях, што падпісваюцца краінамі-чальцамі. Надалей гэтыя дакументы становяцца арыенцірамі для палітычнай працы ў шматлікіх краінах. Фактычна, прыналежнасць да Рады Еўропы – гэта прыналежнасць да сям’і цывілізаваных дзяржаваў і важны крок для еўрапейскай будучыні Беларусі. 

Адзначым, што падобны пункт раней існаваў у Мінску на базе БДУ, але праз прапускную сістэму туды нават нельга было ўвайсці. Яго дзейнасць была абмежаваная праз адсутнасць зацікаўленасці беларускіх уладаў у пашырэнні супрацоўніцтва з Радай Еўропы. 

А пункт у Вільне будзе адкрыты для ўсіх. Гэта дапаможа беларусам зразумець, як насамрэч працуюць вялікія структуры. Ініцыятыва стане прыкладам таго, чым насамрэч ёсць адкрытая, сумленная і падсправаздачная праца арганізацыі.

Старэйшы палітычны дарадца Святланы Ціханоўскай Аляксандр Дабравольскі адзначыў – гэта першы і ясны крок, накіраваны на прасоўванне еўрапейскай перспектывы для Беларусі:

«Інфармацыйныя цэнтры, акрамя распаўсюджвання інфармацыі, удзельнічаюць у кампаніях Рады Еўропы і арганізацыі мерапрыемстваў для экспертаў, палітыкаў і грамадзянскай супольнасці. Адкрыццё такога пункта ў Вільні стане вельмі важным крокам для таго, каб рухаць нашую краіну насустрач цывілізаваным дзяржавам».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Падчас паездкі ў Канаду беларуская лідарка правяла шэраг сустрэчаў з ключавымі палітыкамі краіны: з прэм’ер-міністрам Джасцінам Трудо, міністаркай замежных справаў Мелані Жалі, а таксама са спікерамі абедзвюх палатаў Парламента і лідарамі апазіцыі.

Што стала вынікам сустрэчаў з прадстаўнікамі ўраду?

⚪️ Запуск стратэгічных білатэральных кансультацыяў з дэмакратычнымі сіламі Беларусі па аналогіі са Стратэгічным дыялогам з ЗША. Праца будзе весціся па трох напрамках: 

• ціск на рэжым,

• праваабарончая дзейнасць,

• медыя і супрацьдзеянне дэзынфармацыі. 

Магчымы запуск чацвёртага напрамку: культура, нацыянальныя ідэнтычнасць і дыяспара.

🔴 Новыя абмежаванні супраць рэжыму Лукашэнкі. У спіс трапіў шэраг асобаў, звязаных са злачынствамі і рэпрэсіямі супраць беларусаў. Гэты спіс будзе рэгулярна дапаўняцца.

⚪️ Вылучэнне 1 мільёну канадскіх долараў на падтрымку беларускіх незалежных медыя, а таксама на праекты па супрацьдзеянні прапагандзе і дэзынфармацыі.

Святлана Ціханоўская: «Я вельмі ўдзячная Канадзе за салідарнасць з Беларуссю і дэмакратычнымі сіламі. Нашае супрацоўніцтва дае сігнал усім беларусам і беларускам: мы не адныя на шляху да пераменаў – і можам разлічваць на шматбаковую падтрымку партнёраў».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Неабходна выключыць падвойную дыскрымінацыю ў дачыненні да беларускіх свабодных спартсменаў — пазіцыя Народнага антыкрызіснага ўпраўлення па пытанні ўдзелу беларусаў у будучых Алімпійскіх гульнях у Парыжы.

З-за няўзгодненай палітыкі міжнароднай спартыўнай супольнасці беларускія свабодныя спартсмены сёння сутыкаюцца з падвоенай дыскрымінацыяй: іх дыскрымінуе сам рэжым Лукашэнкі за тое, што яны выступаюць супраць гвалту і вайны — спартсмены выключаюцца з нацыянальных каманд, звальняюцца, уносяцца ў чорныя спісы, падвяргаюцца затрыманням альбо вымушаныя пакідаць Беларусь, а з другога боку беларускіх свабодных спартсменаў выключаюць з міжнароднага спорту самі федэрацыі з-за агрэсіі, распачатай Расіяй супраць Украіны пры садзейнічанні рэжыму Лукашэнкі.

8 снежня 2023 года Міжнародны алімпійскі камітэт прыняў рашэнне аб допуску спартсменаў з расійскімі і беларускімі пашпартамі на Алімпійскія гульні 2024 года ў Парыжы на строгіх умовах. У прыватнасці, уведзена ўмова, што спартсмены і прадстаўнікі абслуговага персаналу, якія маюць кантракты ў расійскіх або беларускіх ваенных або сілавых органах, не будуць дапушчаныя да ўдзелу ў спаборніцтвах. 

Аднак дадзеная пазіцыя МАК была рэкамендацыйнай для міжнародных федэрацый. І таму канчатковае рашэнне аб допуску да кваліфікацыйных спаборніцтваў беларускіх спартсменаў на баку профільных федэрацый. У названых абставінах праз розныя падыходы, прынятыя міжнароднымі федэрацыямі, беларускі спорт сутыкнуўся з сітуацыяй, калі беларускія свабодныя спартоўцы былі выключаныя з удзелу ў спаборніцтвах, а спартоўцы рэжыму Лукашэнкі — дапушчаныя да Алімпійскіх гульняў 2024 года. 

Каманда НАУ падрыхтавала абгрунтаванне і перадала ў МАК і адпаведным міжнародным федэрацыям хадайніцтвы аб правядзенні належнай верыфікацыі як мінімум чатырох спартсменаў рэжыму Лукашэнкі, якія прайшлі кваліфікацыю на Алімпійскія гульні, і афіляваныя з ваеннымі і сілавымі структурамі. 

Па гэтым пытанні мы ўзаемадзейнічалі з прадстаўнікамі Міжнароднай федэрацыі лёгкай атлетыкі, Міжнароднай федэрацыі плавання, Міжнароднай федэрацыі грэка-рымскай барацьбы, вольнай барацьбы і жаночай барацьбы, нацыянальных федэрацый Польшчы па тэнісе, футболе, лёгкай атлетыцы, дзюдо, Міністэрстваў замежных спраў і Міністэрстваў спорту Польшчы, Літвы, Латвіі, Германіі, Францыі, ЗША, Нарвегіі. Асобная праца па ўказаным пытанні вядзецца ў рамках Камісіі Міністэрства спорту Польшчы па пытаннях допуску спартсменаў з беларускімі і расійскімі пашпартамі. 

Народнае антыкрызіснае ўпраўленне працягне працу з краінамі-партнёрамі, а таксама федэрацыямі і МАК для змены сітуацыі, якая склалася ў дачыненні да беларускіх спартсменаў.

Мы дзякуем спартоўцам, якія садзейнічаюць нашай працы і тым, хто падае інфармацыю для наступнай верыфікацыі, аказвае садзейнічанне працы па выключэнні падвоенай дыскрымінацыі беларускіх спартоўцаў. Асобна дзякуем журналістам, у тым ліку рэдакцыі «Трыбуны» за прадастаўленне дакументаў, якія пацвярджаюць афіляванасць спартсменаў з ваеннымі і сілавымі структурамі рэжыму Лукашэнкі.

Фота: tribuna.com 

Крыніца: НАУ

11-12 красавіка Святлана Ціханоўская знаходзілася ў Грэцыі з працоўным візітам, дзе брала ўдзел у Дэльфійскім эканамічным форуме і праводзіла шэраг сустрэчаў з ключавымі палітыкамі краіны. 

З прэзідэнткай Грэцыі Катэрынай Сакелярапулю беларуская лідарка абмеркавала бягучую сітуацыю ў Беларусі і рэгіёне – і звярнула ўвагу суразмоўцы на важнасць прыцягнення рэжыму да адказнасці. У прыватнасці – за захоп самалёта Ryanair, выкраданне ўкраінскіх дзяцей з акупаваных тэрыторыяў і злачынствы супраць чалавецтва. Асобна бакі прааналізавалі праблемы легалізацыі беларусаў у Грэцыі. Акрамя таго, ішла гаворка пра распрацоўку праграмаў рэабілітацыі для дзяцей рэпрэсаваных беларусаў.

З мэрам Афінаў Харысам Дукасам Святлана Ціханоўская вяла гаворку пра падтрымку беларускай дыяспары ў сталіцы і ініцыятываў культурнай дыпламатыі: рэзідэнцыяў для беларускіх творцаў, стажыровак для «Кадравага рэзерву», судзеянне сумленнаму беларускага бізнесу, арганізацыю выставаў і беларуска-грэцкіх мерапрыемствах.

З былым прэм’ер-міністрам Грэцыі Георгіасам Папандрэу Святлана Ціханоўская пабывала ў шэрагу гістарычных месцаў Афінаў, дзе прэм’ер распавядаў пра традыцыі грэцкага парламентарызму.  Адзначым, што прапрадзед Папандрэу – Зыгмунт Мінейка –  нарадзіўся ў Беларусі і браў актыўны ўдзел у паўстанні Каліноўскага. Менавіта таму беларуская лідарка прывезла архіўныя матэрыялы пра гэтага выбітнага чалавека: радавод, фотаздымкі продкаў, а таксама матэрыялы пра маёнтак і землі Мінейкаў у Беларусі. 

Напрыканцы сустрэчы Ціханоўская запрасіла Папандрэу ў Вільню наведаць месцы пахавання яго сваякоў і падарыла кнігу мемуараў Зыгмунта «З Тайгі пад Акропаль» на беларускай мове.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

9 красавіка 2024 году ў брэсцкім СІЗА памёр Аляксандр Кулініч, паведамляе "Люстэрка". Яго абвінавачвалі паводле арт. 368 (абраза Лукашэнкі) Крымінальнага кодэксу. Мужчыну затрымалі 29 лютага ў Брэсце, з таго часу ён знаходзіўся ў зняволенні. Суд над ім меўся адбыцца 16 красавіка.

Як расказалі крыніцы выдання, Аляксандр Кулініч памёр праз ішэмічную хваробу сэрца: гэтая прычына пазначана ў выснове аб смерці. У СІЗА № 7 Брэста журналістам сказалі, што зняволены з такім імем у іх знаходзіўся, але факт смерці пацвярджаць адмовіліся. Акалічнасці затрымання Аляксандра Кулініча невядомыя. 

Паводле інфармацыі "Люстэрка", Аляксандр Кулініч нарадзіўся ў Маладзечне 11 красавіка 1972 года (яму споўнілася б 52 гады). Ён быў падпалкоўнікам запасу, служыў у 38-й асобнай гвардзейскай дэсантна-штурмавой Брэсцкай брыгадзе ПДВ. Апошнім часам працаваў індывідуальным прадпрымальнікам, займаўся харчовымі дабаўкамі.

Крыніца: ПЦ "Вясна"

Святлана Ціханоўская выступіла з прамовай у парламенце Кіпра:

«Паважаныя члены Пастаяннага камітэта па міжнародных і еўрапейскіх справах,

Паважаныя парламентарыі, дарагія прыхільнікі свабоды,

Для мяне вялікі гонар і прывілей выступаць перад вамі сёння. Я ўпэўненая, што тут знаходжуся сярод сяброў.

Я на Кіпры ўсяго другі дзень, але ўжо адчуваю, наколькі блізкія нашыя народы. Беларусы, як і кіпрыёты, глыбока разумеюць сапраўдную каштоўнасць свабоды.

Нам ёсць чаму павучыцца адно ў аднаго. І я думаю, што мой візіт на Кіпр будзе садзейнічаць развіццю адносін паміж беларусамі і кіпрыётамі.

Роўна ў гэты дзень 32 гады таму Беларусь і Кіпр устанавілі дыпламатычныя адносіны. Гэта здарылася праз два гады пасля распаду Савецкага Саюза, калі ў Беларусі ўсталявалася дэмакратыя – як тая дэмакратыя, што зараз на Кіпры. Але праз 2 гады ўладу ў нашай краіне захапіў дыктатар.

У 2020 годзе беларусы паўсталі супраць тыраніі, супраць несправядлівасці і гвалту.

Упэўненая, вы ўсё памятаеце масавыя мітынгі па ўсёй краіне. Беларусы наглядна паказалі, што мы хочам, каб нашая краіна была свабоднай, дэмакратычнай і еўрапейскай, а не нейкім ізгоем ці расійскай правінцыяй.

Як вы ведаеце, я ніколі не была прафесійным палітыкам. Я балатавалася ў прэзідэнты, бо хацела падтрымаць свайго мужа, калі рэжым Лукашэнкі пасадзіў яго ў турму.

Адзіным маім абяцаннем было правядзенне свабодных і справядлівых выбараў. І ў нас ёсць доказы таго, што я перамагла ў тых выбарах. Але нашую перамогу скралі. Дыктатар развязаў жорсткі тэрор, які працягваецца да гэтага часу. Ён уцягнуў нашу краіну ў злачынную вайну супраць Украіны і трымае ў закладніках дзевяць мільёнаў беларусаў.

Нягледзячы на гэта, мы працягваем супраціўляцца. Беларусы дэманструюць непадпарадкаванне, праводзяць дыверсіі і ніколі не пагодзяцца жыць пад тыраніяй ці расійскім ярмом.

У выгнанні мы сфарміравалі альтэрнатыўныя інстытуты ўлады – такія як Аб’яднаны пераходны кабінет і Каардынацыйная рада. Мы працягваем прадстаўляць і абараняць інтарэсы беларускага народа. Бо Лукашэнка не прэзідэнт. Ён злачынец, які захапіў уладу і служыў свайму заступніку ў Маскве, а не беларускаму народу.

І ён павінен адказаць за ўсе здзейсненыя ім злачынствы. А спіс у яго доўгі: злачынствы супраць чалавечнасці, дзяржаўная здрада, захоп рэйса Ryanair, гвалтоўнае перамяшчэнне ўкраінскіх дзяцей і саўдзел у вайне.

Нашая місія, місія беларускіх дэмакратычных сілаў, застаецца нязменнай. Нашая мэта – вызваліць Беларусь ад дыктатуры і расійскага ўплыву. Рэжым Лукашэнкі павінен быць скінуты. Кожны палітычны вязень павінен быць вызвалены. Злачынцы павінны быць пакараныя. Павінны быць праведзеныя вольныя і сумленныя выбары пад міжнародным назіраннем.

Рэжым Лукашэнкі значна больш уразлівы, чым падаецца. Ён быццам стул, які стаіць на трох ножках – грошах, рэпрэсіях і Расіі. Калі ўпадзе адна ножка, разваліцца і ўсё крэсла.

На жаль, сітуацыя ў Беларусі не становіцца лепшай. Палітычныя партыі, СМІ і ініцыятывы грамадзянскай супольнасці знішчаныя. Сотні тысячаў людзей былі вымушаныя ўцякаць з краіны праз рэпрэсіі. Так Лукашэнка помсціць людзям, якія адважыліся марыць аб свабодзе.

Тысячы людзей сталі палітвязнямі і ўтрымліваюцца ў проста бесчалавечных умовах. Адзін з іх – мой муж. Мае дзеці не бачылі свайго бацьку ўжо чатыры гады. Ужо год яго трымаюць пад вартай без сувязі са знешнім светам, і я не ведаю, ці жывы ён.

Нягледзячы на тэрор, беларусы працягваюць супраціўляцца. Ужо не бачна вялікіх мітынгаў, але пратэст сышоў у падполле. Адбываюцца невялікія акты сабатажу і супраціву. А самае галоўнае – людзі не здаліся.

Пасля таго як рэжым уцягнуў нашу краіну ў злачынную вайну супраць Украіны, стала відавочна, што Лукашэнка больш не прадстаўляе Беларусь. Ён па частках прадае нашую краіну Пуціну ў абмен на палітычную падтрымку.

Таму зараз так важна ізаляваць рэжым: палітычна, эканамічна, з дапамогай санкцыяў – усімі даступнымі спосабамі. Аднак, ізалюючы рэжым, нельга ізаляваць народ.

Трэба падзяляць рэжым і народ: менавіта рэжым стаў саўдзельнікам Пуціна. Тым часам беларускі народ змагаецца за дэмакратыю і свабоду і падтрымлівае Украіну.

Для нас перамога Украіны будзе і нашай перамогай. Але і наадварот: перамены ў Беларусі могуць дапамагчы Украіне перамагчы хутчэй. Нашыя лёсы ўзаемазвязаныя.

Дарагія сябры,

Я хачу падзякаваць Парламенту Кіпра і вашаму камітэту за ваш моцны голас у падтрымку свабоды і дэмакратыі. Я хачу папрасіць вас выказацца наконт сітуацыі ў Беларусі, падтрымаць нашыя дэмакратычныя памкненні і ізаляваць беларускі рэжым за парушэнні міжнароднага права і правоў чалавека.

Вы можаце рабіць заявы і прымаць рэзалюцыі па Беларусі. Кожнае дзеянне важнае. Я прашу вас звярнуць асаблівую ўвагу на сітуацыю з парушэннем правоў чалавека, палітычнымі зняволенымі, удзелам лукашэнкаўскага рэжыму ў вайне і размяшчэннем ядзернай зброі на нашай тэрыторыі.

Я хачу падзякаваць вам за цвёрдую пазіцыю ў дачыненні да санкцыяў і за вашыя намаганні па супрацьдзеянні тым, хто спрабуе санкцыі абысці. Доўгія гады беларускі рэжым абыходзіў санкцыі праз Кіпр. Цяпер больш як 500 кампаніяў у Беларусі маюць кіпрскі капітал. Многія з гэтых кампаніяў звязаныя з рэжымам, падтрымліваюць вайну і рэпрэсіі. Мы разлічваем на вашу дапамогу ў іх выяўленні і прымяненні санкцыяў.

Я хачу папрасіць вас падзяляць беларускі рэжым і беларускі народ. Многія беларусы працягваюць змагацца за свабоду як унутры краіны, так і за яе межамі. Беларускі народ не падтрымлівае вайну і не падтрымлівае дыктатуру.

Я спадзяюся, што Кіпр падтрымае беларусаў, якія жывуць тут, на Кіпры, а гэта больш за 5000 чалавек. Учора я сустракалася з нашай дыяспарай у Лімасоле. Яе прадстаўнікі сутыкаюцца з многімі праблемамі. Рэжым пазбавіў іх дакументаў і пашпартоў. Многія не могуць вярнуцца дадому, бо іх адразу ж арыштуюць. Яны могуць стаць асобамі без грамадзянства.

Я спадзяюся, што Кіпр знойдзе для іх рашэнне, прапанаваўшы ім легалізацыю, праязныя дакументы, віды на жыхарства і дазволіўшы адкрыць банкаўскія рахункі. Мы, дэмакратычныя сілы, гатовы паспрыяць у праверцы людзей, якія пражываюць на Кіпры, і кампаніяў, зарэгістраваных тут.

Я таксама заклікаю вас стварыць у кіпрскім парламенце групу «За дэмакратычную Беларусь». Гэта стане моцным пасланнем салідарнасці і падтрымкі, а таксама важным інструментам для ўмацавання супрацоўніцтва паміж Кіпрам і свабоднай Беларуссю. Такія групы ўжо створаныя амаль ва ўсіх парламентах ЕС.

Я таксама прашу вас далучыцца да нашай кампаніі хроснага бацькоўства над палітычнымі вязнямі. Больш за 400 парламентарыяў з розных краін свету «ўсынавілі» нашых журналістаў, актывістаў і настаўнікаў, якія знаходзяцца за кратамі. Вы можаце выбраць любога палітвязня і распавесці яго гісторыю – людзям на Кіпры і ва ўсім свеце.

І нарэшце, я запрашаю вас наведаць Вільню ці Варшаву, сустрэцца з былымі палітвязнямі, журналістамі, актывістамі, – каб зразумець нашую сітуацыю, а таксама асвятліць яе ў вашых СМІ.

Дарагія сябры,

Дазвольце мне выказаць глыбокую падзяку за ваш час і ўвагу. Я разумею, што для пераменаў у Беларусі спатрэбіцца час. Але з вашай дапамогай, я ўпэўненая, мы зможам дасягнуць іх. І тады Беларусь, як свабодная і дэмакратычная краіна, зойме сваё дастойнае месца ў еўрапейскай сям’і.

Дзякуй».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

На 55-й сесіі Рады ААН па правах чалавека была прынятая важная рэзалюцыя. Яна накіраваная на ўзмацненне адказнасці за парушэнні правоў чалавека ў Беларусі. У дакуменце зацвярджаецца стварэнне спецыяльнай групы з трох незалежных экспертаў і працяг мандата спецдакладчыка па Беларусі на год. Гэтыя меры прызначаны для расследавання і дакументавання парушэнняў, учыненых рэжымам Лукашэнкі, і выпрацоўкі рэкамендацыяў па іх пераадоленні.

Група зоймецца расследаваннем сур’ёзных парушэнняў правоў чалавека, якія працягваюцца і далей, зборам доказаў злачынстваў рэжыму, а таксама вызначэннем вінаватых на аснове незалежных расследаванняў Упраўлення Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека.

Прыняцце рэзалюцыі – адказ на абвастрэнне крызісу правоў чалавека ў нашай краіне, дзе многія застаюцца за кратамі па палітычна матываваных абвінавачаннях, сутыкаючыся з жудасным абыходжаннем і зместам ва ўмовах ізаляцыі. У мінулым годзе рэжым Лукашэнкі афіцыйна пазбавіў магчымасці ахвяраў парушэнняў правоў чалавека звяртацца са скаргамі ў Камітэт ААН па правах чалавека.

Дарадца Святланы Ціханоўскай па прававых пытаннях Крысціна Рыхтэр распавяла пра важнасць дакумента для прыцягнення рэжыму да адказнасці:

«Само па сабе прыняцце рэзалюцыі не з’яўляецца ўнікальным – да гэтага падобныя рашэнні па Беларусі ўжо прымаліся ў Радзе ААН па правах чалавека. Але ў нашым выпадку вельмі важна звярнуць увагу на змест. Адмысловая група, створаная пры ААН, у прыдачу да функцыяналу збору доказаў, атрымала мандат на расследаванне. Гэта значыць, гэта рэальна значна мацнейшы механізм, які спрыяе прыцягненню да адказнасці прадстаўнікоў рэжыму, вінаватых у злачынствах.

Адзначу, што мы не проста пільна сачылі за сітуацыяй, але сумесна з іншымі беларускімі праваабарончымі арганізацыямі актыўна ўдзельнічалі ў адвакатаванні рашэння. Таму мы вітаем тое, што наш голас быў пачуты большасцю прадстаўнікоў Рады ААН па правах чалавека».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

27 сакавіка стала вядома, што беларуская сямʼя атрымала пашпарт замежніка (Potni list za tujca) для свайго 9-гадовага сына. Гэта першы вядомы выпадак атрымання беларусам пашпарта замежніка ў Славеніі!

Пасля прыняцця ўказу №278, які забараняе пасольствам Беларусі выдаваць пашпарты, Народная амбасада Беларусі ў Славеніі падрыхтавала інструкцыю пра атрыманне пашпарта замежніка. Умовамі для атрымання дакументу з'яўляецца наяўнасць віду на жыхарства і немагчымасць атрымаць пашпарт сваёй краіны.

«Разумеючы, што тэрмін дзеяння пашпарта сына заканчваецца ў чэрвені 2024 года, а ехаць у Беларусь небяспечна, мы звярнуліся ў Адміністрацыйную адзінку, якая па законе аб замежніках адказвае за выдачу пашпартоў. Першапачаткова цяжкасці ўзніклі з-за недасведчанасці супрацоўніка, які накіраваў нас у МЗС. Ведаем, што іншым беларусам адмовілі, бо тэрмін іх беларускага пашпарта яшчэ не скончыўся. Пасля звароту ў МЗС Славеніі мы  атрымалі адказ з інфармацыяй аб працэдуры выдачы пашпарта замежніка, і пасля новага звароту атрымалі цягам тыдня пашпарт на 2 гады»

- падзялілася сваім досведам беларуска з Славеніі.

Са свайго боку Народная амбасада Беларусі ў Славеніі падрыхтавала запыты ў МЗС, МУС і Упраўленне Адміністрацыйнымі адзінкамі з просьбай праясніць працэдуру, у прыватнасці каб пазбегнуць часовага разрыву ў дзеянні дакументаў і прызнаваць небяспечнасць вяртання ў Беларусь дастатковай падставай немагчымасці атрымання пашпарта на фоне ўказу №278.

«У Славеніі пражывае больш за 400 беларусаў і беларусак. Паводле апытання сярод беларускай дыяспары, з праблемай пратэрмінаваных беларускіх пашпартоў у бліжэйшыя два гады сутыкнуцца прынамсі 20 чалавек. У працэсе вырашэння зараз пытанне дакументаў для дзяцей, народжаных у Славеніі»

- пракаментавала сітуацыю з пашпартамі прадстаўніца Народнай амбасады Беларусі ў Славеніі Аляксандра Мамаева.

Спадзяемся, што пазітыўны досвед з атрыманнем пашпарта замежніка ў Славеніі стане станоўчым  прэцэдэнтам не толькі для ўладаў Славеніі, але і для кіраўніцтва іншых краін.

Калі ў вас засталіся пытанні наконт атрымання пашпарта замежніка ў Славеніі - пішыце на скрыню Народнай амбасады Беларусі ў Славеніі slovenia@belarusabroad.org ці ў наш чат-бот.

Інфармацыю па іншым краінам вы можаце знайсці на сайце pashpart.org 

Крыніца: Народныя амбасады Беларусі

Кіраўнік НАУ і намеснік кіраўніка Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Павел Латушка на факультэце міжнароднага права ва ўніверсітэце Беластока выступіў з лекцыяй на тэму існуючых прававых механізмаў прыцягнення да адказнасці Лукашэнкі і ягоных памагатых за здзейсненыя імі міжнародныя злачынствы. Якія гэта механізмы?

Першы — перадача краінамі-ўдзельніцамі Рымскага статута «сітуацыі ў Беларусі» ў Офіс пракурора Міжнароднага крымінальнага суда

Існуе меркаванне, што, паколькі Беларусь не з'яўляецца ўдзельнікам Рымскага статута, Міжнародны крымінальны суд (МКС) не валодае юрысдыкцыяй ў дачыненні да міжнародных злачынстваў, учыненых у нашай краіне. Аднак судовая практыка МКС сведчыць аб тым, што Суд патэнцыйна можа ажыццявіць юрысдыкцыю як мінімум у дачыненні да злачынства супраць чалавечнасці ў выглядзе дэпартацыі, пад якой разумеюцца сітуацыі, калі грамадзянскае насельніцтва вымушана пакінула тэрыторыю краіны ў следстве стварэння «атмасферы страху і тэрору».

Грамадзянскае насельніцтва, якое вымушана ўцякала з Беларусі ў Польшчу пасля пераследаў па палітычных падставах з боку рэжыму Лукашэнкі, можа лічыцца ахвярамі дэпартацыі.

Паколькі Польшча з'яўляецца дзяржавай-удзельніцай МКС, а дэпартацыя з'яўляецца злачынствам, якое здзяйсняецца як мінімум на тэрыторыі дзвюх краін (Беларусі і Польшчы), то маецца магчымасць для ўстанаўлення юрысдыкцыі МКС. 

Польшча мае права перадаць «сітуацыю ў Беларусі» ў Офіс пракурора МКС для правядзення магчымага расследавання.

Другі механізм — універсальная юрысдыкцыя

Гэты прынцып дазваляе дзяржавам расследаваць найбольш сур'ёзныя міжнародныя злачынствы, нават калі такія здзейсненыя на тэрыторыі іншай краіны і ні злачынец, ні ахвяра не з'яўляюцца грамадзянамі дзяржавы, якая распачала крымінальнае расследаванне.

У рамках названага механізму заявы ўжо былі пададзеныя ў Польшчы, Літве, Чэхіі, Германіі і Швейцарыі.

Трэцім механізмам з'яўляецца перадача спрэчкі ў Міжнародны Суд ААН

У святле масавага здзяйснення актаў, якія з'яўляюцца катаваннямі і іншымі жорсткімі, бесчалавечнымі або зневажальнымі годнасць відамі абыходжання і пакарання, ёсць падставы сцвярджаць, што Беларусь парушыла свае абавязацельствы, узятыя ў рамках адпаведнай міжнароднай Канвенцыі супраць катаванняў ад 1984 года, удзельнікам якой з'яўляецца Беларусь.

Паколькі парушаныя палажэнні Канвенцыі з'яўляюцца абавязацельствамі перад усёй сусветнай супольнасцю (erga omnes), то фактычна любая дзяржава-удзельнік Канвенцыі можа падаць заяву супраць Беларусі ў Міжнародны Суд ААН.

Акрамя таго, А. Лукашэнка і яго памагатыя падлягаюць прыцягненню да крымінальнай адказнасці за ваенныя злачынствы. 

З пачаткам шырокамаштабнай вайны Расіі супраць Украіны, у якую ўцягнуты рэжым Лукашэнкі, НАУ пачало дакументаваць факты незаконнага перамяшчэння дзяцей з акупаваных Расіяй тэрыторый Украіны ў Беларусь. Такія дзеянні патэнцыйна з'яўляюцца ваенным злачынствам.

Вядома, што з верасня 2022 года па май 2023 года ў беларускі лагер «Дубрава» было перавезена пад падставай «рэабілітацыі» каля 2 100 дзяцей ва ўзросце ад 6 да 15 гадоў, якія прыбылі як мінімум з 15 акупаваных украінскіх гарадоў.

У сувязі з гэтым, НАУ падрыхтавала і перадала ў Офіс пракурора МКС дзве камунікацыі па артыкуле 15 Рымскага Статута.

Крыніца: НАУ

Міхаіл Таўбэ, прадстаўнік Народнай амбасады Беларусі ў Нямеччыне, рады праінфармаваць аб значных зменах ў заканадаўстве Нямеччыны, якія істотна аблегчаць жыццё беларусам і беларускам, якія імкнуцца да атрымання нямецкага грамадзянства.

З 26 чэрвеня 2024 года набываюць моц змены ў закон аб грамадзянстве Нямеччыны, якія прыносяць дзве ключавыя навіны для беларусаў і беларусак:

Магчымасць захавання беларускага грамадзянства:

Цяпер беларусы і беларускі могуць падавацца на атрыманне нямецкага грамадзянства, не адмаўляючыся ад свайго беларускага. Гэта адкрывае новыя магчымасці, спрашчаючы працэс інтэграцыі і даючы шанец на набыццё двайнога грамадзянства без неабходнасці адмаўляцца ад сваіх каранёў.

Адмена неабходнасці звароту да Лукашэнкі:

Яшчэ адным са значных момантаў з'яўляецца тое, што беларусам і беларускам больш не трэба звяртацца з просьбай аб адмове ад беларускага грамадзянства да рэжыму Лукашэнкі і дыктатара асабіста.  Гэта ўстараняе маральны і псіхалагічны бар'ер для многіх, хто лічыць непрымальным зварот да цяперашняга самаабвешчанага прэзідэнта Беларусі.

Больш падрабязна азнаёміцца ​​са зменамі ў законе аб грамадзянстве Нямеччыны можна па спасылцы. 

Крыніца: Народныя амбасады Беларусі

У Амбасадзе Літвы ў Празе кіраўніца Аб’яднанага Пераходнага Кабінета Святлана Ціханоўская сустрэлася з амбасадарамі і дыпламатамі Аргентыны, Аўстрыі, Канады, Харватыі, Эстоніі, Фінляндыі, Францыі, Германіі, Грэцыі, Ірландыі, Косава, Люксембургу, Партугаліі, Славаччыны, Славеніі, Іспаніі, Швецыі, Вялікабрытаніі, ЗША і Балгарыі. З нагоды сустрэчы Літоўская абмасада вывесіла бел-чырвона-белы сцяг. 

Падчас сустрэчы Ціханоўская распавяла пра вынікі свайго візіту ў Прагу, а таксама падзялілася планамі дэмакартычных сілаў. Пасля адбылася дыскусія. Ціханоўская заклікала дзяржавы прызначаць спецпасланнікаў па сувязях з дэмакратычнымі сіламі, як гэта зрабілі Эстонія, Францыя, Швецыя, Эстонія, Літва, Польшча і іншыя краіны. Лідарка папрасіла спрыяць беларусам у выдачы візаў, выдаваць пашпарты замежніка, не патрабаваць апастылі, а таксама прызнаваць пратэрмінаваныя пашпарты. Асобна абмеркавалі прагрэс у справе выдачы новага беларускага пашпарту. 

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Дакумент з'яўляецца прававой пазіцыяй Агенцтва па міграцыі і акцэнтуе ўвагу на важнасці магчымасці грамадзян і грамадзянак Беларусі атрымаць пашпарт у некаторых выпадках, калі адсутнічае магчымасць атрымаць нацыянальны пашпарт. Адзначаецца, што ўказам узурпатара ўлады Беларусі ад 4 верасня 2023 года замежустановы Беларусі пазбавіліся магчымасці выдачы або падаўжэння пашпартоў, што на практыцы азначае, што грамадзяне і грамадзянкі Беларусі, якія знаходзяцца за мяжой, не могуць атрымаць новы пашпарт, не выехаўшы ў Беларусь. Далей, дакумент гаворыць:

"У цяперашніх умовах беларусы не павінны заахвочвацца да паездак на радзіму для атрымання пашпартоў. На практыцы гэта азначае, што грамадзяне Беларусі, якія знаходзяцца за мяжой, не маюць магчымасці атрымаць дакумент, які дзейнічае як пашпарт."

Гэта мае непасрэдныя наступствы для магчымасці беларусаў і беларусак падаваць дакументы на пашпарты замежнікаў у Швецыі, паколькі цяпер лічыцца, што яны не маюць магчымасці атрымаць дакумент, сапраўдны ў якасці пашпарта, на працягу разумнага часу.

Такім чынам, міграцыйнаму агенцтву давядзецца выдаваць пашпарты замежніка ці іншы дакумент грамадзянам і грамадзянкам Беларусі, якія знаходзяцца ў Швецыі і не могуць атрымаць пашпарт з-за гэтых абмежаванняў, каб у іх была магчымасць кудысьці паставіць від на жыхарства:

"Як ужо згадвалася, у некаторых выпадках замежніку можа быць прадастаўлены від на жыхарства нават пры адсутнасці пашпарта, калі немагчыма атрымаць пашпарт на працягу разумнага тэрміну (гл. 2.1 і §§ 1 а Закона аб замежніках), альбо праз замежнае прадстаўніцтва сваёй краіны, альбо праз улады на радзіме.

У цяперашніх умовах можна меркаваць, што заяўнік з Беларусі, які знаходзіцца за мяжой, не мае магчымасці атрымаць пашпарт у разумны тэрмін."

Тэма ідэнтыфікацыйных дакументаў для беларусаў і беларусак неаднаразова ўздымалася абранай лідэркай Беларусі Святланай Ціханоўскай і Народнай амбасадай Беларусі ў Швецыі ў кантактах са шведскімі ўладамі.

https://lifos.migrationsverket.se/dokument?documentSummaryId=48177 

Крыніца: Народныя амбасады Беларусі

Адна з галоўных падзеяў працоўнага візіту Святланы Ціханоўскай у Прагу – сустрэча з прэзідэнтам Чэхіі Пятром Паўлам. Падчас размовы беларуская лідарка актуалізавала шэраг важных пытанняў. У прыватнасці, лідары абмеркавалі сітуацыю з палітвязнямі, жорсткія ўмовы ў турмах, а таксама варыянты шматбаковага ціску на рэжым. 

Акрамя таго, ключавой тэмай дыялогу стала выцягванне Беларусі з вайны. Асобна Святлана Ціханоўская ўзняла пытанне еўрапейскага выбару Беларусі і заклікала прэзідэнта падтрымаць гэтую ініцыятыву. Напрыканцы сустрэчы беларуская лідарка ўручыла Пятру Паўлу крыж добрасуседства. 

Пасля сустрэчы Ціханоўская адзначыла: «Я ўдзячная Чэхіі і чэшскаму прэзідэнту за цвёрдую пазіцыю – за падтрымку Украіны і свабоднай Беларусі. Самае важнае, што я хацела данесці: нельга адкладваць Беларусь на пасля і пакідаць яе Пуціну як суцяшальны прыз. Вырашэнне крызісу ў рэгіёне павінна быць комплексным і ўключаць у сябе Беларусь. Дэмакратычныя змены ў нашай краіне – інвестыцыя ў бяспеку Украіны і ўсёй Еўропы»

Ціханоўская таксама сустрэлася з Міністрам замежных справаў Янам Ліпаўскім, прэзідэнтам чэшскага Сенату Мілашам Выстрчылам і спікеркай Парламенту Маркетай Пекаравай Адамавай. 

⚪️  Міністра замежных справаў лідарка заклікала разглядзець шляхі вырашэння візавага бану. У прыватнасці: зрабіць выключэнні для спецыяльных групаў, у тым ліку для студэнтаў і сваякоў беларусаў Чэхіі.

🔴  Разам са старшынём Сената Ціханоўская ўсклала кветкі да магілаў лідараў Беларускай Народнай Рэспублікі, а пасля заканчэння цырымоніі абмеркавала з чэшскімі калегамі больш шырокае прызнанне і ўзмацненне легітымнасці Аб’яднанага Пераходнага Кабінета. 

⚪️  Са спікеркай парламента абмеркавалі кампанію падтрымкі палітвязняў. Важна адзначыць: рыхтуецца канферэнцыя, якую правядзе Офіс дэмакратычных сілаў Беларусі ў Чэшскай Рэспубліцы і чэшскімі патронамі канферэнцыі. Яна будзе прысвечана беларускім палітзняволеным.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Выступ Паўла Латушкі, кіраўніка Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, намесніка кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі

Шаноўнае спадарства, дарагія сябры, я рады вітаць усіх гасцей-спецыяльных пасланнікаў краін-членаў ЕС па Усходнім партнёрстве і асабліва спадара Дзірка Шубеля за арганізацыю сустрэчы і магчымасць выступіць.

Мы знаходзімся ў Музеі Вольнай Беларусі — які не толькі займаецца зборам артэфактаў пратэстнай Беларусі-2020 і наступных гадоў, выставамі беларускіх мастакоў, тэатральнымі пастаноўкамі, але і з'яўляецца адкрытай грамадска-палітычнай і дыскусійнай пляцоўкай для ўсёй дэмакратычнай супольнасці. Музей з'яўляецца адным з праектаў каманды Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, якую я тут прадстаўляю.

Сёлета спаўняецца 4 гады з пачатку падзей лета 2020 года ў Беларусі. 2 гады з пачатку вайны Расіі і рэжыму Лукашэнкі супраць Украіны.

У кантэксце сусветнай гісторыі гэтыя гады і падзеі з'яўляюцца толькі імгненнем. Але для мільёнаў беларусаў падзеі апошніх гадоў сталі самым вялікім і цяжкім выпрабаваннем у іх жыцці. І самым доўгім. 

Па дадзеных праваабарончага цэнтра «Дысідэнтбай», па стане на сёння ў Беларусі ў зняволенні ўтрымліваецца 1 602 афіцыйна прызнаных палітвязняў. 1 082 былых палітвязняў ужо адбылі свае тэрміны. На месца палітвязняў, якія выйшлі з турмаў, рэжым Лукашэнкі саджае новых. 

У турме ўжо памерлі як мінімум пяцёра палітвязняў: Вітольд Ашурак, Алесь Пушкін, Мікалай Клімовіч, Вадзім Храсько, Ігар Леднік. Катаванні, нечалавечыя ўмовы ўтрымання, адсутнасць медыцынскай дапамогі — вось з чым сутыкаюцца палітвязні ў турмах Лукашэнкі. І яны паміраюць. 

6 палітычных зняволеных знаходзяцца ў рэжыме інкамунікада: Мікалай Статкевіч, Марыя Калеснікава, Максім Знак, Віктар Бабарыка, Ігар Лосік, Сяргей Ціханоўскі. Лідар сацыял-дэмакратаў Мікалай Статкевіч знаходзіцца ў рэжыме строгай ізаляцыі ўжо больш за 400 дзён. Пра яго лёс нічога не вядома. 

Паводле справаздачы Цэнтра права і дэмакратыі «Justice Hub», з траўня 2020 да траўня 2023 года ахвярамі злачынстваў супраць чалавечнасці ў Беларусі сталі не менш за 136 тысяч чалавек. Незаконнае пазбаўленне волі, катаванні, забойствы, згвалтаванні і іншыя сур'ёзныя формы сэксуальнага гвалту, у тым ліку ў дачыненні да непаўналетніх, гвалтоўныя знікненні, дэпартацыі — вось што адбываецца ў Беларусі. Кожны дзень. 

У Беларусі ліквідаваныя ўсе незалежныя сродкі масавай інфармацыі. У Беларусі за гэтыя 3,5 года ліквідавана 1 500 няўрадавых арганізацый, у стадыі ліквідацыі знаходзіцца 950. Ліквідаваныя ўсе 11 палітычных партый. Мы можам канстатаваць практычна поўнае знішчэнне грамадзянскай супольнасці.

Унутрыпалітычная сітуацыя

Сёння Лукашэнка ўтрымлівае ўладу перш за ўсё дзякуючы сілавому апарату і фінансава-эканамічнай падтрымцы з боку Расійскай Федэрацыі.

Адным з важных фактараў фінансавай устойлівасці рэжыму з'яўляецца выкарыстанне магчымасцей абыходу санкцый ЕС, ЗША і іншых краін праз Беларусь у інтарэсах Расіі. Кантрабандная, карупцыйныя схемы, а таксама фактычна легальныя даходы праз адсутнасць сінхранізацыі санкцый у дачыненні да Расіі і рэжыму Лукашэнкі. Усё гэта дазваляе дыктатару зарабляць досыць вялікія грошы.

У Беларусі пачаўся электаральны цыкл. 

25 лютага Лукашэнка арганізаваў прызначэнне дэпутатаў у парламент. Мы вызначылі гэты дзень як «дзень без выбару». На адзін мандат у парламент Лукашэнкі прэтэндавала ўсяго два кандыдаты. Прагноз незалежных палітолагаў і журналістаў пра тое, каго Лукашэнка прызначыць у свой парламент, на 100% пацвердзіўся. Мы сыходзім з таго, што дадзены інстытут не можа мець міжнароднага прызнання і ўдзельнічаць у міжнародных парламенцкіх арганізацыях у сувязі з тым, што дадзены орган не з'яўляецца органам, які прадстаўляе беларускі народ.

25-26 красавіка ў Мінску пройдзе пасяджэнне Усебеларускага народнага сходу — канстытуцыйнага органа, які створаны Лукашэнкам. Гэты орган фактычна стане вышэйшым за парламент. У яго фактычна прызначаюцца дэпутаты розных узроўняў, суддзі, пракуроры, прадстаўнікі сілавога блоку, урада, адміністрацыі Лукашэнкі і няўрадавых арганізацый, цалкам падкантрольных рэжыму. 

Лукашэнка стварыў 4 партыі, якія не з'яўляюцца ў агульным разуменні гэтага слова палітычнымі структурамі, і цалкам інкарпараваныя ў таталітарную сістэму Лукашэнкі.

Трэцім этапам пасля стварэння Усебеларускага народнага сходу стануць выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, якія могуць прайсці як у 2024, так і ў 2025 годзе. Рашэнне аб даце правядзення выбараў знаходзіцца ў выключнай кампетэнцыі дыктатара.

Сёння мы можам канстатаваць, што ў Беларусі склалася таталітарная сістэма. У Беларусі няма прадстаўнічых органаў улады, існуе поўны прававы дэфолт, не дзейнічаюць нормы міжнароднага права, дэмакратыі, свабоды слова. Грамадзянская супольнасць і яго інстытуты знішчаны.

Лукашэнка знаходзіцца пад значным кантролем Пуціна і фактычна з'яўляецца марыянеткай, якая рэалізуе палітыку ў яго інтарэсах. Лукашэнка балансуе ў пытаннях захавання ўлады ўнутры Беларусі, выкарыстоўваючы інструменты атрымання эканамічных рэсурсаў ад Расіі і выконваючы заданні вайскова-палітычнага і дыпламатычнага характару ў інтарэсах Крамля.

Дэмакратычныя сілы Беларусі

Мы можам канстатаваць унікальную сітуацыю, якая склалася сярод дэмакратычных сіл Беларусі. Яна ўнікальная з пункту гледжання гісторыі сучаснай Еўропы. Мы маем фактычна тры інстытуты, якія прадстаўляюць інтарэсы беларусаў за мяжой і ажыццяўляюць дзеянні, накіраваныя на аказанне ўплыву на ўнутраны парадк дня ў Беларусі. 

Першы інстытут — гэта прэзідэнт-элект, і адначасова кіраўніца Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі — Святлана Ціханоўская. 

Другі інстытут — Аб'яднаны Пераходны Кабінет як выканаўчы орган дэмакратычных сіл, які я маю гонар прадстаўляць. 

Трэці інстытут — Каардынацыйная Рада.

Захаванне, умацаванне і развіццё гэтых інстытутаў з'яўляецца агульнай стратэгіяй дэмакратычнай большасці ў беларускім грамадстве сёння. Перад намі стаіць важная задача арганізацыі прамых выбараў у Каардынацыйную Раду, якія могуць адбыцца ў прамежку паміж маем і вераснем 2024 года.

Адначасова за апошнія гады з'явіўся цэлы шэраг новых інстытутаў, якія маюць грамадска-палітычную, грамадзянскую і праваабарончую арыентацыю дзейнасці. Сярод іх мы можам вылучыць Офіс Святланы Ціханоўскай, НАУ, арганізацыі былых сілавікоў Беларусі — Белпол і Байпол, рух рабочых — Рабочы Рух, Кіберпартызаны і іншыя.

У сувязі з немагчымасцю ажыццяўлення прафесійнай дзейнасці на тэрыторыі Беларусі, за мяжой створана шырокая сетка незалежных СМІ, сярод якіх важна вылучыць Белсат, Еўрарадыё, Радыё Рацыя, Наша Ніва, Маланка ТБ і іншыя. З-за мяжы таксама працуюць беларускія блогеры і адпаведныя каналы — NEXTA, Рэальная Беларусь, ТВ6, Андрэй Курэйчык і іншыя.

Няўрадавы сектар Беларусі ў сувязі з рэлакацыяй таксама прадстаўлены за мяжой, аднак таксама як і вышэйзгаданыя інстытуты працягвае ажыццяўляць узаемадзеянне па канфідэнцыйных каналах з беларусамі, якія пражываюць унутры краіны. Тут мы можам адзначыць наяўнасць дзясяткаў, калі не сотняў няўрадавых арганізацый.

Такім чынам, мы маем унікальную сітуацыю фактычнага захавання інстытутаў, няўрадавых арганізацый, палітычных структур і незалежных СМІ, якія штодня працуюць над змяненнем сітуацыі ў Беларусі.

Мы самакрытычна ставімся да эфектыўнасці нашай дзейнасці, але разам з тым важны сам факт таго, што на працягу трох з паловай гадоў нам удалося захаваць кансалідацыю і пэўную ступень эфектыўнасці.

Стратэгія ў дачыненні да Беларусі

На жаль, мы павінны прызнаць, што з 2020 года так і не была прынятая выразная зразумелая стратэгія дзеянняў, накіраваных на змяненне сітуацыі ў Беларусі. За гэты час Лукашэнка:

• Разгарнуў самыя маштабныя масавыя рэпрэсіі ў дачыненні да беларускага грамадства за апошнія 50 гадоў гісторыі Еўропы.

• У Беларусі здзяйсняюцца злачынствы, якія паводле афіцыйных дакументаў Парламенцкай асамблеі Савета Еўропы, Еўрапейскага Парламента і Савета па правах чалавека ААН прызнаюцца як злачынствы супраць чалавечнасці.

• Арганізаваў захоп грамадзянскага самалёта Ryanair, тым самым фактычна здзейсніў тэрарыстычны акт.

• Арганізаваў неабвешчаную вайну з выкарыстаннем нелегальных мігрантаў у дачыненні да дзяржаў-суседзяў Беларусі, членаў ЕС.

• Прадаставіў тэрыторыю Беларусі для агрэсіі ў дачыненні да Украіны і такім чынам яго дзеянні кваліфікуюцца ў адпаведнасці з рэзалюцыяй Генасамблеі ААН нумар 3314 1974 года ў якасці акта агрэсіі.

• Стаў галоўным саюзнікам Расіі ў ваенна-прамысловым і гандлёва-эканамічным супрацоўніцтве. Ні Паўночная Карэя, ні Венесуэла, ніякія іншыя краіны не могуць параўнацца па маштабах тактычнай і стратэгічнай дапамогі, якую аказвае Лукашэнка ў агрэсіі Расіі супраць Украіны.

• Дамогся размяшчэння тактычнай ядзернай зброі на тэрыторыі Беларусі. Мы можам прагназаваць, што наступным крокам стане размяшчэнне стратэгічнай ядзернай зброі на тэрыторыі краіны.

На сённяшні дзень мы павінны канстатаваць, што адзіная краіна, якая мае выразную сістэмную стратэгію дзеянняў у дачыненні да Беларусі — гэта Расійская Федэрацыя, якая паставіла сваёй стратэгічнай мэтай інкарпараванне тэрыторыі Беларусі ў склад Расійскай Федэрацыі. Калі мы бачым сёння з вамі дзеянні Расіі, накіраваныя на ваенную акупацыю Украіны, то адначасова мы павінны канстатаваць, што Расія ажыццяўляе дзеянні па неваеннай акупацыі Беларусі.

У чым заключаецца стратэгія Расійскай Федэрацыі? Іх стратэгіяй з'яўляецца аказанне інфармацыйнага, ідэалагічнага, культурнага ўплыву на беларускае грамадства. Адначасова маргіналізацыя беларускай культуры, беларускай мовы ў Беларусі, узмацненне ўспрымання ўнутры краіны, сярод беларусаў, адзінства з расійскім грамадствам, перапісванне гісторыі і г.д. Гэта мілітарызацыя грамадства, вызначэнне ў якасці агульных ворагаў Еўрапейскага саюза, Злучаных Штатаў Амерыкі, у цэлым дэмакратычных каштоўнасцяў. Для гэтага выкарыстоўваюцца як інфармацыйныя інструмэнты прапаганды, так і стварэнне прарасійскіх няўрадавых арганізацый на тэрыторыі Беларусі, подкуп, карумпаванне дзяржаўных чыноўнікаў, укараненне ў сыстэму нацыянальнай абароны і бяспекі асобаў, звязаных з расійскімі спецслужбамі.

Важны тэзіс, які я хацеў бы агучыць. Мы аддаём сабе поўную справаздачу ў тым, што адказнасць за будучыню Беларусі як незалежнай, суверэннай дзяржавы, перш за ўсё нясе беларускі народ. І нашай мэтай не з'яўляецца перакладанне дадзенай адказнасці на нашых партнёраў, якія аказваюць нам садзейнічанне ў гэты складаны перыяд барацьбы за свой суверэнітэт і незалежнасць. Аднак без міжнароднай падтрымкі, без узаемнай стратэгіі дзеянняў дасягненне нашай мэты будзе больш працяглым ў часе і менш рэалістычным.

Я не думаю, што ў нас занадта завышанае чаканне ад нашых партнёраў у дачыненні да магчымых дзеянняў. Хутчэй, мы часта сутыкаемся з прыніжаным жаданнем выкарыстоўваць існуючы арсенал для пакарання і прыцягнення да адказнасці рэжыму Лукашэнкі за ўсе вышэйзгаданыя мной парушэнні нормаў міжнароднага права і правоў чалавека.

Галоўны выклік і пагрозы

Сёння Беларусь знаходзіцца ў геапалітычным кантэксце вайны, якую ініцыявала Расія супраць Украіны. Трэба разумець, што тэрытарыяльна Беларусь знаходзіцца ў атачэнні Украіны, Польшчы, Літвы і Латвіі, знаходзіцца ў цэнтры геапалітычных падзей. Балкон «Беларусь» мае стратэгічнае значэнне для інтарэсаў Расійскай Федэрацыі і, безумоўна, будзе задзейнічацца і далей Расіяй у інтарэсах працягу вайны ў дачыненні да Украіны і дэстабілізацыі сітуацыі ў краінах-суседках Беларусі. 

Ці магчыма дамовіцца з Лукашэнкам? Гэта нерэалістычны сцэнар. Лукашэнка па сваёй ментальнасці чалавек, звязаны з рускім светам, адданы інтарэсам Расійскай Федэрацыі. Адначасова гэта чалавек, які хацеў бы захаваць пэўны кантроль над тэрыторыяй Беларусі. І ён будзе балансаваць ва ўзаемаадносінах з Пуціным толькі ў кантэксце, звязаным з атрыманнем вялікіх эканамічных рэсурсаў для захавання сваёй улады, паступова аддаючы частку суверэнітэту на карысць Расійскай Федэрацыі. Любыя крокі ў кірунку Захада могуць азначаць толькі адно — жаданне атрымаць яшчэ больш сродкаў за лаяльнасць Крамлю.

Ключавым фактарам, які можа змяніць сітуацыю ў Беларусі, з'яўляецца беларускі народ, якому неабходна вярнуць суб'ектнасць з пункту гледжання ўплыву на ўнутраную і знешнюю палітыку Беларусі. 

Ключавым фактарам і стратэгіяй дэмакратычных сіл Беларусі з'яўляецца падтрымка Украіны і перамога Украіны над Расіяй як над краінай-агрэсарам.

На сёння Расія ажыццяўляе стратэгію, накіраваную на дэматывацыю заходніх партнёраў аказваць фінансава-эканамічную і іншую дапамогу Украіне. На мой погляд, падобную, у чымсьці адлюстраваную стратэгію можа ўжываць і Захад у дачыненні да Расіі. Самыя магутныя санкцыі ў дачыненні да Расіі — гэта скасаванне рэжыму Лукашэнкі ў Беларусі. Нават дэстабілізацыя ягонага рэжыму прымусіць Расію ўкладваць больш у падтрымку Лукашэнкі.

Беларускі народ у 2020 годзе выйшаў на вуліцы з пратэстам і заявіў пра сваё жаданне жыць у дэмакратычнай дзяржаве, у агульным еўрапейскім доме. На той момант мы адзначалі максімальна высокую ступень матывацыі беларусаў змагацца за свае правы, за еўрапейскую перспектыву.

На працягу амаль чатырох гадоў беларускі народ падвяргаецца самым маштабным рэпрэсіям, якія прывялі да чалавечых ахвяр, да дэпартацыі вялікай колькасці беларусаў. І адначасова ў беларускім грамадстве ўзнікае ўспрыманне таго, што партнёры не зацікаўленыя падтрымліваць беларускі народ. Я кажу гэта не ад сваёй асобы, я прыводжу гэты тэзіс, грунтуючыся на інфармацыі, якая нам паступае знутры Беларусі, з боку актыўнай часткі беларускага грамадства.

У беларусаў часта надыходзіць фрустрацыя, што ў адказ на барацьбу за сваю свабоду, за дэмакратыю, за падтрымку Украіны, беларусы страцілі жыцці. Многія беларусы былі забітыя, былі рэпрэсаваныя, знаходзяцца ў турмах па прысудах з тэрмінамі больш чым на 20 гадоў турмы. Але не надыходзіць адпаведнай рэакцыі ў дачыненні да тых асоб, якія вінаватыя ў здзяйсненні дадзеных злачынстваў. 

Таму ўяўляецца прынцыпова важным ажыццяўленне наступнай стратэгіі дзеянняў і канкрэтных крокаў:

Першы. Для нас з'яўляецца важным вызначыць сярод краін-членаў Еўрапейскага саюза краіны-партнёры на ўзроўні міністэрстваў замежных спраў, міністэрстваў юстыцыі, якія былі б гатовыя сумесна з намі ажыццявіць мэтанакіраваныя прававыя дзеянні па перадачы матэрыялаў аб злачынствах супраць чалавечнасці для разгляду ў Міжнародным крымінальным судзе ў кантэксце дэпартацыі не менш за 100 тысяч беларусаў на тэрыторыю дзяржаў-членаў Еўрапейскага саюза. На думку юрыстаў Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, дадзены падыход з'яўляецца найбольш рэальным з пункту гледжання пастаноўкі пытання аб прыцягненні Лукашэнкі да адказнасці за здзейсненыя міжнародныя злачынствы. Гэта інструмент справядлівасці, уплыву на выбары прэзідэнта, на раскол элітаў у будучыні. 

Другое. Для нас важная падтрымка з боку Украіны ў ініцыяванні выдачы ордэра на арышт Лукашэнкі за ваенныя злачынствы, звязаныя з незаконным вывазам украінскіх дзяцей на тэрыторыю Беларусі і іх індактрынацыі. Па дадзеных Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, нашай каманды, на тэрыторыю Беларусі было вывезена не менш за 3 000 украінскіх дзяцей з 20 населеных пунктаў у перыяд з верасня 2022 года па май 2023 года. Намі перададзена дзве камунікацыі ў МКС у Гаазе. Пытанне аб адказнасці Лукашэнкі за вайну мае стратэгічнае значэнне. На сённяшні дзень Лукашэнка прадае ў беларускім грамадстве тэзіс аб сваёй недатычнасці да агрэсіі. І гэта з'яўляецца чарговай стратэгічнай інфармацыйнай памылкай. Міжнародная ўвага не сфакусаваная на адказнасці Лукашэнкі за агрэсію, за ахвяры, якія нясе ўкраінскі народ. Гэта прыводзіць да ўспрымання беларусамі, што Лукашэнка ні ў чым не вінаваты, не датычны да агрэсіі, а наадварот робіць усё для таго, каб усталяваўся мір.

Трэці элемент стратэгіі. Нам неабходная праграма падтрымкі незалежных сродкаў масавай інфармацыі. Апошнім часам мы адзначаем змяншэнне фінансавай падтрымкі незалежных СМІ Беларусі. 

Чацвёрты элемент стратэгіі — гэта падтрымка нацыянальнай ідэнтычнасці беларусаў, падтрымка беларускай культуры ў эміграцыі, стварэнне цэнтраў беларускай культуры і адукацыі — Беларускага нацыянальнага ўніверсітэта, нацыянальнага тэатра, іншых устаноў культуры для захавання нацыянальнай культуры, наступнай яе рэлакацыі ў Беларусь, і праз гэтыя інстытуты аказання інфармацыйна-культурнага ўплыву на беларускае грамадства ўнутры краіны.

Пяты элемент стратэгіі. Рэжым Лукашэнкі распачаў дзеянні, накіраваныя на змяншэнне магчымасцяў консульскіх службаў Еўрапейскага саюза на тэрыторыі Беларусі, мы аддаем сабе ў гэтым поўную справаздачу. Разам з тым уяўляецца важным сумесна адпрацаваць падыходы, якія б дазволілі даць больш магчымасцяў беларусам для наведвання Еўрапейскага саюза, для атрымання шматразовых і шэнгенскіх віз. Вялікая адкрытасць Еўрапейскага саюза для беларускага грамадства будзе спрыяць фарміраванню станоўчага іміджу ЕС сярод беларусаў.

Шосты фактар стратэгіі — ключавы — беларускі народ.

Закрыццё памежных пераходаў 

Мы аддаём сабе поўную справаздачу важнасці забеспячэння нацыянальнай бяспекі дзяржавамі-суседкамі Беларусі і разумеем логіку, накіраваную на павелічэнне кантролю за грамадзянамі Беларусі, якія ўязджаюць на тэрыторыю гэтых краін. Адначасова беларусы ўспрымаюць гэтыя дзеянні як накіраваныя супраць іх, а не супраць рэжыму Лукашэнкі. Бо, я казаў вышэй, не надыходзіць міжнародная адказнасць, не ўводзяцца маштабныя санкцыі, і гэта прыводзіць да ўспрымання беларусаў, што адказнасць за тое, што адбываецца ў краіне, нясе менавіта грамадзянін Беларусі, а не дыктатар.

Як палітык, я абсалютна падтрымліваю ўсе дзеянні нашых партнёраў, накіраваных на ўзмацненне нацыянальнай бяспекі і абароны. Набыццё самалётаў F-16, леапардаў, іншай ваеннай зброі з'яўляецца, безумоўна, неабходным і важным. Разам з тым, мне здаецца, нам важна зразумець, што галоўнай зброяй з'яўляецца народ. Беларускі народ, які ў 2020 годзе выступіў супраць дыктатара, які ў 2022 годзе выступіў супраць агрэсіі ў дачыненні да Украіны. Беларускі народ, які штодня падвяргаецца рэпрэсіям, з'яўляецца нашай галоўнай зброяй у сітуацыі, калі рэжымы Пуціна і Лукашэнкі наважацца паўторна выкарыстоўваць тэрыторыю Беларусі для агрэсіі ў дачыненні да Украіны або адной з дзяржаў-членаў ЕС. І тут вельмі важная матывацыя. Я думаю, ніхто з нас не хацеў бы праз некалькі гадоў убачыць на мяжы з Еўрапейскім саюзам беларускага жаўнера (з пашпартам Беларусі ці Расіі і гэта таксама пытанне стратэгічнае), які гатовы ўвайсці на тэрыторыю ЕС. Таму мэтанакіраваныя дзеянні на падтрымку беларусаў, менавіта дзеянні, на сёння вельмі важныя.

Усходняе партнёрства — гэта ініцыятыва, якая, безумоўна, спрыяе стымуляванню еўрапейскага выбару беларусаў. Але, каб гэты выбар наблізіць, для нас вельмі важна матываваць беларусаў. Тыя дзеянні, пра якія я казаў вышэй, з'яўляюцца толькі часткай магчымай стратэгіі. Для нас, вядома ж, было б вельмі сур'ёзным крокам прадастаўленне месца дэмакратычным сілам Беларусі ва Усходнім партнёрстве. Гэта складанае, але вельмі важнае палітычнае рашэнне. Мы гатовыя заняць гэтае месца, мы гатовыя да таго, каб актывізаваць наша супрацоўніцтва ў рамках Усходняга партнёрства.

Дзякую шчыра ўсім нашым партнёрам, міністэрствам замежных спраў краін-членаў ЕС за прынцыповую пазіцыю па падтрымцы нашай барацьбы за свабоду.

Нам таксама важна адчуваць і разумець, што без грамадзянскай супольнасці і дэмакратычных сіл Беларусі сёння не вырашаюцца пытанні будучыні Беларусі.

Разам мы мацней.

Крыніца: НАУ

19 сакавіка ў рамках 55-й сесіі Рады па правах чалавека быў прадстаўлены Даклад Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека «Становішча ў галіне правоў чалавека напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх».

Вярхоўны камісар зноў прыцягнуў увагу да крызісу ў Беларусі, адзначыўшы: парушэнні правоў чалавека, апісаныя ў новым дакладзе, дадаткова пацвярджаюць маштабы і характэрную схему парушэнняў, выяўленых у папярэдніх дакладах УВКПЧ (Упраўленні Вярхоўнага камісара па правах чалавека). Да правапарушэнняў адносяцца адвольнае пазбаўленне права на жыццё, адвольнае затрыманне, гвалтоўнае знікненне, катаванні і іншыя віды жорсткага, бесчалавечнага і прыніжаючага годнасць абыходжання або пакаранняў – у тым ліку сэксуальны і гендарна-абумоўлены гвалт, адмова ў праве на належную прававую працэдуру і справядлівае разбіральніцтва, незаконнае ўмяшанне ў сямейнае жыццё і няздольнасць забяспечыць найлепшыя інтарэсы дзіцяці, парушэнні права на свабоду выказвання меркаванняў, мірных сходаў і асацыяцыі і на забарону дыскрымінацыі, у прыватнасці на падставе рэальных ці меркаваных палітычных поглядаў.

УВКПЧ зноў пацвердзіла, што некаторыя з парушэнняў могуць быць прыраўняныя да злачынстваў супраць чалавечнасці, бо здзяйсняюцца ў рамках усвядомленага шырокамаштабнага ці сістэматычнага нападу на любых грамадзянскіх асобаў.

Вярхоўны камісар па правах чалавека заклікаў неадкладна вызваліць палітычных зняволеных, забяспечыўшы права на эфектыўныя сродкі прававой абароны і адэкватную кампенсацыю ўрону, і спыніць усе іншыя парушэнні правоў чалавека, якія працягваюцца. Ён таксама заклікаў краіны – члены ААН працаваць над прыцягненнем да адказнасці вінаватых у злачынствах рэжыму ў рамках універсальнай юрысдыкцыі, а таксама садзейнічаць міжнароднай абароне ўцекачоў з Беларусі.

У межах інтэрактыўнага дыялогу прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі таксама маглі выказаць меркаванне наконт дакладу. Набор іх аргументаў не змяніўся: палітычных зняволеных няма, Савет па правах чалавека ААН умешваецца ва ўнутраныя справы краіны і палітычна ангажаваны, уведзеныя ў дачыненні да рэжыму санкцыі перашкаджаюць развіццю краіны. Паўтарылі ім дэлегацыі такіх краін, як Сірыя, Зімбабвэ, Расійская Федэрацыя і іншыя, якіх было не так багата.

Разам з тым дэлегацыі Еўрапейскага саюза, еўрапейскіх краінаў, ЗША, Брытаніі, Украіны і іншых дзяржаваў падтрымалі высновы даклада, выказалі салідарнасць з палітычнымі вязнямі і заклікалі да іх неадкладнага і безумоўнага вызвалення і рэабілітацыі. Таксама неаднаразова падкрэслівалася недапушчальнасць палітычна матываванага пераследу дзяцей з боку рэжыму Лукашэнкі. У Дакладзе пазначана: з 1 траўня 2020 года па палітычна матываваных прысудах асуджана не менш за 55 дзяцей, некаторыя з іх – на розныя тэрміны рэальнага пазбаўлення волі. На 31 снежня 10 з іх утрымліваюцца пад вартай.

Стаўленне да сітуацыі з правамі чалавека таксама акрэслілі міжнародныя няўрадавыя арганізацыі. Яны выказалі надзею, што праца па дакументаванні сістэмных і масавых парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі, а таксама па прыцягненні да адказнасці вінаватых асобаў будзе працягнутая ў рамках мандатаў спецыяльных механізмаў Рады па правах чалавека ААН і Упраўлення Вярхоўнага камісара па правах чалавека ААН.

Заўтра ў Жэневе пройдзе сайд-івэнт, прысвечаны сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі. У мерапрыемстве прыме ўдзел Дарадца Святланы Ціханоўскай па прававых пытаннях Крысціна Рыхтэр, а таксама прадстаўнікі беларускіх і міжнародных праваабарончых арганізацыяў.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

У дзень Канстытуцыі ў Сейме Літвы прайшла Канферэнцыя «Інвестыцыі ў доўгатэрміновую будучыню дэмакратычнай Беларусі: ключавыя стратэгіі рэформаў». Дарадца Святланы Ціханоўскай па парламенцкім супрацоўніцтве і Канстытуцыйнай рэформе Анатоль Лябедзька распавядае пра сутнасць і вынікі мерапрыемства:

«Падчас канферэнцыі адбылася прэзентацыя шасці законапраектаў, падрыхтаваных у развіццё і дапаўненне Канстытуцыі. Надалей, пасля іх распрацоўкі, дакументы будуць перададзеныя ў Аб’яднаны Пераходны Кабінет, а пасля выбараў – у Каардынацыйную Раду новага склікання. Такім чынам мы ствараем устойлівую прававую базу для новай Беларусі, каб пасля дэмакратычнага транзіту ўлады было магчыма ў максімальна кароткі тэрмін правесці палітычныя рэформы», – адзначыў Анатоль Лябедзька.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

З 11 па 14 сакавіка Еўрапейскі Парламент ладзіць акцыю салідарнасці з беларускімі палітвязнямі. 13 сакавіка на акцыі знаходзіўся дарадца Святланы Ціханоўскай па парламенцкім супрацоўніцтве і Канстытуцыйнай рэформе Анатоль Лябедзька. Як распавёў палітык, у межах ініцыятывы #EPSTANDSBYYOU дэпутаты Еўрапарламента, разам з прэзідэнткай Рабертай Метсолай, падпісалі больш за 600 паштовак для беларускіх палітвязняў. Акрамя таго, еўрадэпутаты прыцягваюць увагу да складанай сітуацыі з палітвязнямі ў Беларусі і дзеляцца інфармацыяй пра яе ў сацыяльных медыя з хэштэгам #EPSTANDSBYYOU.

Гэта ўжо другая акцыя ініцыятывы. Першая адбылася ў снежні 2022 года.

Святлана Ціханоўская: «Новы запуск гэтай ініцыятывы – вынік маёй нядаўняй сустрэчы з прэзідэнткай Еўрапарламента Рабертай Метсолай. Я ўдзячная Раберце і чальцам Еўрапарламента за падтрымку гэтай ідэі. Я ўпэўненая – #EPSTANDSBYYOU падштурхне палітыкаў па ўсёй Еўропе далучыцца да барацьбы за свабоду беларускіх палітвязняў!»

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Сёння Апеляцыйны суд Бялграда адмяніў раней прынятае рашэнне аб экстрадыцыі рэжысёра і актывіста Андрэя Гнёта ў Рэспубліку Беларусь і накіраваў справу на новы разгляд у Вышэйшы адміністрацыйны суд Бялграда. Адмяняючы раней прынятае рашэнне, суд апеляцыйнай інстанцыі адзначыў, што не ўсе абставіны гэтай справы былі разгледжаныя належным чынам. Таксама было ўстаноўленае парушэнне права на абарону Андрэя Гнёта паўстаць перад судом і даваць тлумачэнні асабіста. Наступнае слуханне па справе ў судзе першай інстанцыі прызначанае на 26 сакавіка.

Разам з адменай рашэння суда першай інстанцыі суд працягнуў тэрмін утрымання Андрэя пад вартай яшчэ на 60 дзён. Гэта не значыць, што ён правядзе ўвесь тэрмін у турме: у выпадку прыняцця рашэння на карысць Андрэя, ён будзе вызвалены з-пад варты.

З улікам таго, што Цэнтральнае бюро Інтэрпола заблакавала доступ да прафайла Андрэя, дарадца Святланы Ціханоўскай па прававых пытаннях Крысціна Рыхтэр спадзяецца на станоўчы вынік справы: «Я выказваю вялікую ўдзячнасць дыпламатычнаму корпусу краінаў Еўрапейскага Саюза, які знаходзіцца ў Бялградзе. Амбасадары некалькіх дзяржаваў вельмі аператыўна адгукнуліся на просьбу нашых юрыстаў аб дапамозе – і арганізавалі як перамовы на дыпламатычным узроўні, так і прысутнасць на разглядзе справы ў судзе апеляцыйнай інстанцыі, тым самым выказаўшы сваю салідарнасць з Андрэем».

Юрыдычная каманда Офіса працягне пільна сачыць за лёсам справы Андрэя і весці пастаянную камунікацыю з адвакатамі і дыпламатычным корпусам.

Мы заклікаем беларусаў таксама падтрымаць Андрэя лістамі. Адрас для лістоў падтрымкі: Andrey Gnyot, Centralni zatvor, Bačvanska 14, 11050 Beograd (Voždovac).

Крыніца: Святлана Ціханоўская

У межах Кангрэсу Еўрапейскай народнай партыі беларуская лідарка сустрэлася з прэм’ер-міністрам Харватыі Андрэем Пленкавічам і міністрам унутраных справаў Даварам Бажынавічам. Ціханоўская падзякавала міністрам за падтрымку, якую Харватыя выказала апошняму дакументу Еўрапейскай рады па Беларусі. Гэты дакумент заклікае да актыўнай выдачы візаў беларусам і вырашэння праблем з легалізацыяй.

Беларуская лідарка папрасіла прэм’ера і міністра спрасціць легалізацыю для беларусаў у Харватыі, у тым ліку выдаваць пашпарты замежніка, прызнаваць пратэрмінаваныя пашпарты беларусаў дзейнымі, а таксама зняць патрабаванне апастылю. 

Бакі абмеркавалі сітуацыю з палітзняволенымі ў Беларусі. Святлана Ціханоўская распавяла пра вязняў, якіх трымаюць у рэжыме інкамунікада, і пра намаганні дабіцца іх неадкладнага вызвалення праз міжнародныя арганізацыі. Акрамя таго, лідарка прапанавала Харватыі падтрымаць праграму рэабілітацыі для дзяцей рэпрэсаваных і паспрыяць арганізацыі мерапрыемстваў з удзелам беларускай дыяспары.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Святлана Ціханоўская выступіла на сходзе Сеткі маладых сябраў Еўрапейскай народнай партыі ў Бухарэсце, Румынія:

«Паважаныя сябры Еўрапейскай народнай партыі,

Дзякуй вам, дарагая Раберта і дарагая Ева, за вашыя важныя словы, за вашую адвагу і за ўсё, што вы робіце для Беларусі і Украіны.

Я ніколі не перастану паўтараць, як я захапляюся такімі жанчынамі-лідаркамі, як вы. Калі б Лукашэнка быў у гэтай зале, у яго напэўна здарыўся б сардэчны прыступ.

У яго састарэлым светапоглядзе месца жанчыны – варыць боршч у кухні, а не займацца палітыкай.

У 2020 годзе, калі майго мужа пасадзілі ў турму, я балатавалася ў прэзідэнты замест яго, і дыктатар жартам зарэгістраваў мяне. «За жанчыну ніхто не прагаласуе», – казаў ён. Але я перамагла. Мы перамаглі.

Аднак, як звычайны баязлівец, Лукашэнка адмовіўся сысці ў адстаўку. Замест гэтага ён развязаў тэрор супраць свайго народа. Наш цудоўны мірны пратэст быў затоплены ў крыві, у слязах, у болі.

Лукашэнка часта паўтарае: «Я супраць жанчын не ваюю». Але яшчэ як ваюе.

І не толькі супраць жанчын. Сярод 1500 палітвязняў амаль палова – гэта моладзь. Гэта актывісты і валанцёры, прадпрымальнікі і журналісты, фельчары і маладыя інжынеры.

Рэжым пераследуе і студэнтаў. Аднаго студэнта забралі проста з-за парты: чацвёра бандытаў з КДБ у масках уварваліся проста на лекцыю па эканоміцы.

Яны стукнулі яго тварам аб падлогу і зламалі яму пальцы. І такую жорсткасць яны праявілі ўсяго толькі за 8 каментароў на YouTube, у якіх ён выказаўся супраць вайны.

Некаторым палітвязням было ўсяго 16 гадоў, калі яны патрапілі ў лукашэнкаўскія турмы. Некаторыя ўжо адсвяткавалі свой трэці дзень нараджэння за кратамі і прапусцілі школьны выпускны.

Некаторыя спрабавалі скончыць жыццё самагубствам, калі атрымалі драконаўскія тэрміны ў 5, 8 або 12 гадоў. Адзін палітвязень не вытрымаў пакутаў і паспрабаваў перарэзаць горла… асадкай – у яго не было ніякіх іншых асабістых рэчаў. Ад гэтага становіцца не па сабе.

У лістах дахаты, якія так рэдка трапляюць на волю, палітвязні пішуць, што мараць ужо не пра свабоду. Яны мараць пра ежу, проста нармальную ежу.

Яшчэ адзін палітвязень, Сцяпан Латыпаў, памірае ад цынгі – захворванні, пры якім у арганізме катастрафічна не хапае вітаміну С.

Некаторыя палітвязні ўжо страцілі надзею на вызваленне і гатовыя да лёсу Аляксея Навальнага.

У турмах палітычных вязняў прымушаюць насіць жоўтыя біркі. Так адзначаюць палітычных зняволеных, каб падвяргаць іх больш жорсткаму абыходжанню. Людзей з гэтымі біркамі часам могуць збіваць і катаваць.

Многія, у тым ліку і мой муж, утрымліваюцца без сувязі са знешнім светам, у поўнай ізаляцыі, у карцарах. Гэта найгоршая форма катаванняў.

Адзіная крыніца інфармацыі, даступная палітвязням, – гэта прапагандысцкія газеты. Людзі – хоць і не адразу – вучацца чытаць у іх паміж радкоў, каб разумець, што адбываецца на самой справе.

Рэжым робіць усё магчымае, каб палітвязні адчувалі сябе кінутымі.

Ён прымушае іх сваякоў публічна асуджаць сваіх дзяцей, сёстраў і братоў як ворагаў дзяржавы.

Мы чыталі пра такія метады ў кнігах пра сталінскія часы, але і паверыць не маглі, што такое магчымае ў XXI стагоддзі.

Часта рэпрэсіям падвяргаюцца і адвакаты, якія для палітвязняў з’яўляюцца адзіным сувязным звяном з навакольным светам.

Затрымліваюць і тых, хто адпраўляе пасылкі ці лісты палітвязням. Простая салідарнасць стала злачынствам.

Палітвязні таксама змагаюцца. І мэта іх барацьбы простая – як мінімум выжыць.

Наш маральны абавязак – змагацца за іх. Я ведаю, што яны спадзяюцца на нас. І яны спадзяюцца на вас.

Па-першае, мы павінны зрабіць іх вызваленне прыярытэтам і абавязацельствам. Вядома, ключы ад турмаў знаходзяцца не ў нас. Але ў нас ёсць іншыя інструменты. Ужо амаль два гады не ўводзілася ніякіх жорсткіх санкцыяў за рэпрэсіі, катаванні і палітычны пераслед.

Калі б рэжым ведаў, што кожная смерць, кожнае незаконнае затрыманне будзе зафіксаванае – усё магло б быць зусім па-іншаму. Дапамажыце нам дабіцца ўзмацнення жорсткасці санкцыяў супраць рэжыму і пачатку расследавання яго злачынстваў.

А па-другое, я прашу вас асвятляць гісторыі палітвязняў, асабліва моладзі, каб іх барацьба не была забытая. Швейцарска-нямецкая няўрадавая арганізацыя «Libereco» запусціла кампанію па «ўсынаўленні» палітвязняў. «Хроснымі бацькамі» ўжо сталі больш за 400 парламентарыяў з усяго свету.

Сярод іх і некаторыя лідары ЕНП. Раберта Мецола стала хроснай маці Паліны Шарэнда-Панасюк, а Радослаў Сікорскі стаў «хросным бацькам» майго мужа Сяргея Ціханоўскага.

Заклікаю і вас далучыцца да гэтай кампаніі. Мы прынеслі вам брашуры, у іх вы можаце прачытаць, як гэта зрабіць. Гэта зойме пяць хвілінаў вашага часу, але людзям за кратамі – можа выратаваць ім жыццё.

Вы можаце напісаць твіт ці артыкул, патэлефанаваць сям’і ці адправіць ліст у турму. Кожны жэст салідарнасці мае значэнне.

Дарагія сябры,

Я разумею, што выступіла зараз не з самай аптымістычнай прамовай.

Але яна заснаваная на рэальнасці, на праўдзе аб тым, што зараз адбываецца ў Беларусі.

Важна, каб мы не заплюшчвалі вочы на суровую праўду, а глядзелі ёй у твар з рашучасцю і надзеяй.

Памятайце, нашая барацьба – гэта не толькі барацьба ў Беларусі. Гэта барацьба за дэмакратыю, за правы чалавека, за саму сутнасць Еўропы.

Вы рыхтуецеся да выбарчай кампаніі ў Еўрапейскі Парламент, і я заклікаю вас стаць абаронцамі дэмакратыі.

Абаронцамі ўсіх тых, хто рызыкуе сваім жыццём і свабодай у імя каштоўнасцяў, якія мы ўсе тут адстойваем.

Уключыце ў свае перадвыбарчыя праграмы Украіну і Беларусь. Бо барацьба за свабоду носіць глабальны характар.

Дайце Украіне ўсё, што ёй патрэбна. Перамога Украіны стане канчатковай паразай Пуціна і Лукашэнкі.

І падтрымайце тых, хто змагаецца за свабодную Беларусь. Перамены ў Беларусі дазволяць Украіне перамагчы хутчэй і нанясуць магутны ўдар па Пуціне.

Я заклікаю вас далучыць беларускіх актывістаў і палітычныя партыі да працы ЕНП, Моладзі ЕНП і Сеткі маладых сябраў ЕНП. Аднойчы Беларусь стане часткай Еўрапейскага Саюза, і мы можам пачаць рыхтавацца да гэтага дня ўжо зараз.

На заканчэнне дазвольце мне прапанаваць вам далучыцца да міжнароднага Дня салідарнасці з Беларуссю 25 сакавіка – у нашае нацыянальнае свята, калі мы кожны год святкуем нашу свабоду і незалежнасць.

Я ўпэўненая, што аднойчы мы будзем святкаваць яго разам з вамі, у Мінску і іншых гарадах Беларусі, без страху, але з гонарам.

Дзякуй за вашую ўвагу, ваш удзел і вашую падтрымку».

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Падчас працоўнага візіту ў Сафію беларуская лідарка сустрэлася з прэм’ер-міністрам Балгарыі. Нікалай Дэнкаў выказаў спадзяванне на шчыльнае супрацоўніцтва паміж краінай і дэмакратычнымі сіламі Беларусі. 

Адна з ключавых мэтаў візіту – аднавіць адносіны, якія зруйнаваў рэжым Лукашэнкі. Святлана Ціханоўская запрасіла Балгарыю далучыцца да групы сяброў Беларусі ў АБСЕ, а таксама падтрымаць працу Кантактнай групы ў Радзе Еўропы.

Апорнай тэмай дыялогу стала пагроза незалежнасці Беларусі з боку Расіі і саўдзел рэжыму ў вайне. Бакі абмеркавалі шляхі прыцягнення рэжыму да адказнасці: лідарка распавяла, што каманда НАУ сабрала доказы, неабходныя для пачатку расследавання. Яны былі перададзеныя ў ААН на мінулым тыдні. 

Асаблівую ўвагу Святлана Ціханоўская надала палітвязням – і падкрэсліла: неабходныя тэрміновыя крокі па іх вызваленні, асабліва тых, хто знаходзіцца ў гуманітарным спісе і ў рэжыме інкамунікада. 

Таксама палітыкі абмеркавалі ціск на рэжым – і як зрабіць яго больш эфектыўным, без ізаляцыі беларусаў. Святлана Ціханоўская заклікала працягваць выдаваць візы і падтрымліваць тых, хто збег ад рэпрэсіяў. Акрамя таго, лідарка распавяла пра новы беларускі пашпарт і выказала спадзяванне, што Балгарыя падтрымае гэты праект.

Падчас сустрэчы таксама абмеркавалі супрацоўніцтва ў сферы асветы, культуры і адукацыі. Асобна пагаварылі пра правядзенне канферэнцыі балгарскіх і беларускіх гісторыкаў.

Напрыканцы сустрэчы прэм’ер-міністр, міністарка замежных справаў і Святлана 

Ціханоўская правялі супольную прэс-канферэнцыю для балгарскіх і міжнародных СМІ.

Крыніца: Святлана Ціханоўская

Святлана Ціханоўская выступіла ў Камітэце па справах Еўропы ў Сафіі, Балгарыя:

«Паважаны Кірыл Пяткоў!

Паважаныя члены Камітэта па справах Еўропы,

Паважаныя ўдзельнікі, дарагія сябры свабоды!

Для мяне вялікі гонар і прывілей выступаць сёння перад вамі. Я ўпэўненая, што знаходжуся тут сярод сяброў. Вашая падтрымка, вашая салідарнасць, вашыя паслядоўныя рашэнні сапраўды натхняюць.

Я знаходжуся ў Балгарыі толькі другі дзень, але ўжо адчуваю, наколькі блізкія нашыя народы. Балгары, як і беларусы, цудоўна ведаюць, што такое жыць у цені імперыі.

Вы перажылі цёмныя часы фашысцкай і камуністычнай дыктатуры. Вы перажылі стагоддзі асманскага ярма. Вы ведаеце цану свабоды, ведаеце, як лёгка яе страціць і як цяжка потым вярнуць.

Многім людзям у дэмакратычных краінах Захаду гэта цяжка зразумець. Для многіх дэмакратыя падобная да паветра. Яе пачынаюць шанаваць, толькі калі яна знікае і людзі пачынаюць задыхацца.

Два дні таму вы адзначалі Дзень вызвалення. І я ганаруся тым укладам у вызваленне Балгарыі, што зрабілі беларусы. Адным з людзей, хто вызваліў Сафію, быў генерал Гурко – беларускі шляхціц і афіцэр, які ваяваў тады ў расійскім войску.

Яшчэ адным беларускім змагаром за свабоду, які змагаўся за Балгарыю, быў Мікалай Судзілоўскі, вядомы пад мянушкай Нікалас Русэль. Ён нарадзіўся ў Беларусі, стаў выдатным урачом, этнографам, лінгвістам і пісьменнікам і палюбіў Балгарыю.

Ён быў адным з арганізатараў красавіцкага паўстання супраць Асманскай імперыі. І зараз яго імя, як і імя Гурко, стала сімвалам балгара-беларускага сяброўства.

Нам ёсць што даведацца адзін пра аднаго. І я думаю, што мой візіт сюды, у Сафію, дапаможа аднавіць адносіны паміж беларусамі і балгарамі, якія былі разбураныя рэжымам у Мінску.

На жаль, сітуацыя ў Беларусі становіцца толькі горш. Былі ліквідаваныя палітычныя партыі, сродкі масавай інфармацыі і ініцыятывы грамадзянскай супольнасці. Сотні тысячаў людзей вымушана пакінулі краіну праз рэпрэсіі. Так Лукашэнка помсціць народу, які асмеліўся запатрабаваць свабодных выбараў.

Тысячы палітычных зняволеных да гэтага часу ўтрымліваюцца ў самых бесчалавечных умовах. Сярод іх мой муж. Мае дзеці не бачылі свайго тату ўжо чатыры гады. Ужо год ён утрымліваецца без сувязі са знешнім светам, і я не ведаю, ці жывы ён.

Нягледзячы на тэрор, беларусы працягваюць змагацца. Вялікіх мітынгаў зараз няма, але пратэст сышоў у падполле. Беларусы на мясцовым узроўні арганізоўваюць акты сабатажу і супраціву. І самае галоўнае – людзі не здаюцца.

Пасля таго, як рэжым уцягнуў нашую краіну ў злачынную вайну супраць Украіны, стала відавочна, што Лукашэнка больш не прадстаўляе Беларусь. Ён па частках прадае нашую краіну Пуціну ў абмен на палітычную падтрымку.

Таму зараз так важна ізаляваць рэжым палітычна і эканамічна – праз санкцыі і ўсімі даступнымі спосабамі. Аднак, ізалюючы рэжым, мы не павінныя ізаляваць народ.

Трэба падзяляць рэжым і народ: менавіта рэжым стаў памагатым Пуціна. Тым часам беларускі народ змагаецца за дэмакратыю і свабоду і падтрымлівае Украіну.

Для нас перамога Украіны будзе і нашай перамогай. Але і наадварот: дзякуючы пераменам у Беларусі, Украіна зможа перамагчы хутчэй. Нашыя лёсы ўзаемазвязаныя.

Дарагія сябры,

Адзін з парламентарыяў, з якім я сёння сустракалася, сказаў мне: «Мы, балгары, не проста нешта гаворым, мы робім».

І так, адным з практычных вынікаў майго візіту стане стварэнне ў балгарскім парламенце групы за свабодную Беларусь. Я заклікаю вас далучыцца да гэтай групы. Гэта будзе магутным пасланнем салідарнасці і падтрымкі, а таксама важным інструментам для ўмацавання супрацоўніцтва паміж Балгарыяй і свабоднай Беларуссю.

Таксама заклікаю вас арганізаваць слуханні па сітуацыі ў Беларусі ў парламенцкіх камітэтах. Вашыя заявы і рэзалюцыі таксама важныя.

Прашу звярнуць асаблівую ўвагу на сітуацыю з парушэннямі правоў чалавека, палітвязнямі, удзелам рэжыму Лукашэнкі ў вайне, размяшчэннем ядзернай зброі на нашай тэрыторыі. 

Цяпер мы спрабуем дабіцца еўрапейскай перспектывы для Беларусі. Беларусы хочуць пачуць, што ў будучыні, пасля падзення рэжыму, мы зможам уступіць у ЕС і Раду Еўропы. Для нас Еўрасаюз – лепшая і адзіная альтэрнатыва «рускаму свету».

Я таксама прашу вас далучыцца да кампаніі сімвалічных хросных бацькоў для палітвязняў. Больш за 400 парламентарыяў з розных краінаў свету ўзялі «апеку» над нашымі палітзняволенымі журналістамі, актывістамі і настаўнікамі. Вы можаце выбраць любых палітычных зняволеных і расказаць іх гісторыі людзям у Балгарыі і па ўсім свеце.

Таксама разгледзьце магчымасць запрасіць беларусаў на кароткатэрміновыя стажыроўкі ў вашых камандах і, у прыватнасці, у гэтым камітэце. Нам трэба падрыхтаваць будучую эліту, і мы можам у вас павучыцца дэмакратычным працэсам.

І, нарэшце, я запрашаю вас наведаць Вільню ці Варшаву, сустрэцца з былымі палітвязнямі, нашымі партызанамі і добраахвотнікамі, якія ваююць за Украіну – каб зразумець нашу сітуацыю, а таксама асвятліць яе ў вашых СМІ.

Дарагія сябры,

Дазвольце мне выказаць глыбокую падзяку за ваш час і ўвагу. Я разумею, што змены ў Беларусі не надыдуць хутка. Але з вашай дапамогай, я ўпэўненая, мы зможам дасягнуць нашых мэтаў. А Беларусь набудзе дастойнае месца ў еўрапейскай сям’і як свабодная і дэмакратычная дзяржава.

Дзякуй».

Крыніца: Святлана Ціханоўская